eerste pagina einde pagina volgende pagina begin vorige pagina einde vorige pagina laatste pagina

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
237p    Maritja bolong    Melaleuca leucadendra (L.) L.    Myrtaceae   
Beschrijving zijn de vruchtjes van de gelam die op Java in de inlandschen medicijnenhandel algemeen verkrijgbaar zijn.
De inlanders gebruiken ze in verschillende djamoes meest in combinatie met djoeng rahab
gebruikt bij:
156  157  Algemeene opmerkingen en raadgevingen - bij buikziekten - 
182  Buikziekte bij kinderen - bij het tanden krijgen 
167  Buikziekte bij kinderen - dunne afgang met groene of donkere stof er bij 
202  Buikziekte bij volwassenen - Dunne afgang met bloed 
216  219  Buikziekte bij volwassenen - door kouvatten op de ingewanden 
193  195  Buikziekte bij volwassenen, - Dunne afgang 
242  Buikziekten - Recept voor gedroogde kruiden 
282  Diarhee of buikloop met nu en dan een paar kleine bloed aderen in de ontlasting 
317  319  Dysenterie 
1116  Spruw - Hygiënische wenken en dieetvoorschriften 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
238p    Masoji    Cryptocarya massoy (Oken) Kosterm.    Massoia aromatica Becc    Lauraceae   
Beschrijving Deze boom groeit in de Molukken. De bast wordt op Java, Sumatra en Bali door de bevolking gebruikt in boreh en inwendig in verschillende djamoes tegen witten vloed en venerische ziekten.
gebruikt bij:
52  Baarmoederverzakking 
186  Buikziekte bij kinderen - tengevolge van ingewandswormen 
274  Diarhee of buikloop 
1002  Pijnstillend middel 
1285  Venerische ziekte 
1357  Witte vloed 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
239p    Mawar    Rosa damascena Mill.    Rosaceae   
Beschrijving Deze zeer welriekende roode roos, door de inlanders kembang mawar genoemd, is de zoogenaamde Perzische roos, die in de eerste plaats in aanmerking komt voor het bereiden van rozewater. (Zie hiervoor in het Aanhangsel.)
Rozewater wordt in de keuken gebruikt om gebak geurig te maken en is bij de Oostersche volken een geliefd toiletartikel.
gebruikt bij:
635  Koorts 
701  Koortswerende middelen 
948  Oogen (branderige) 
995  Puistjes in het gelaat 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
240p    Melati    Jasminum sambac (L.) Aiton    Oleaceae   
Beschrijving Deze overbekende bloemstruik, ook wel Arabische jasmijn genoemd, groeit overal in de warme streken.
Met de bloemen parfumeert men het haar en ze worden des avonds in het water gedaan, waarmede de vrouwen zich des morgens het gelaat wasschen.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
241p    Meniran    Phyllanthus urinaria L.    Euphorbiaceae   
Beschrijving Een plantje met rood aangeloopen stengels, dat tot op 1500 m. zeehoogte voorkomt. De kleine bloempjes zitten aan korte steeltjes in de bladoksels en zijn naar onder gericht en door de bladeren min of meer bedekt, waardoor ze weinig opvallen.
gebruikt bij:
154  163  Algemeene opmerkingen en raadgevingen - bij buikziekten - 
166  Buikziekte bij kinderen - dunne afgang met groene of donkere stof er bij 
191  Buikziekte bij volwassenen - Ontlasting van harde stof, omgeven door dof draderig slijm 
200  Buikziekte bij volwassenen - Ontlasting vrij normaal, doch vergezeld van dun kersrood bloed 
242  Buikziekten - Recept voor gedroogde kruiden 
241  Buikziekten bij volwassenen - door malaria 
232  Buikziekten bij volwassenen- door inwendige hitte 
284  288  Diarhee of buikloop In hevige mate en meestal een voorbode van leverziekte 
340  Eczeem 
375  Fluimen (opgeven van) 
420  Geelzucht 
430  Gewrichtsaandoening 
547  Huiduitslag (venerische). 
612  Knokkelkoorts 
670  Koorts bij kinderen 
624  625  634  Koorts 
778  Liesgezwel bij mannen 
793  Loomheid 
813  Maagkwalen 
841  Malaria 
1261  Middelen ter bevordering van het urineeren 
873  Miltpijnen 
897  Netelroos 
908  Nierkoliek 
910  911  Nierlijden 
913  918  919  Niersteen. 
921  Nierziekte. 
954  Oogzweertjes 
1003  1016  Rheumatiek 
1076  1098  Spruw (Indische) 
1209  Transpireeren 
1280  Urineeren (pijnlijk) 
1254  1255  Urineeren met bloed 
196  Volwassenen - Dunne afgang alleen des morgens en na elken maaltijd krampen 
1339  Waterzucht 
1463  Zwartwaterkoorts 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
242p    Meniran    Phyllanthus niruri L.    Euphorbiaceae   
Beschrijving Een eenjarig kruid met onbehaarde kantige stengels, dat niet hooger wordt dan een meter en op vochtig terein tot op 1000 m. zeehoogte voorkomt. Het lijkt zeer veel op de hiervoor genoemde, doch heeft groene stengels.
Het gebruik is zeer algemeen. Men maakt een aftreksel van de geheele plant met wortels en al.
Tegen hoest en als urineafdrijvend middel wordt dit kruid geprefereerd boven het vorige.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
243p    Meniran kebo    Callicarpa candicans (Burm.f.) Hochr.    Callicarpa cana L.    Lamiaceae (Verbenaceae)   
Beschrijving De bladeren van dezen struik zijn geneeskrachtig en worden uitwendig gebruikt tegen steenpuisten.
Een aftreksel ervan is een stondendrijvend middel.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
244p    Meniran sapi    Callicarpa longifolia Lam.    Lamiaceae (Verbenaceae)   
Beschrijving Deze heester wordt te Batavia ook wel meniran oetan genoemd. Hij groeit op niet te droog terein tot op 1600 m. zeehoogte.
Droge bladeren van dezen heester worden fijn gestampt gebruikt op zwellingen en wonden.
Ook de wortel is geneeskrachtig.

item    Indon. naam    Ned. naam   
45s    Menian madoe    hars van Styrax benzoin   
Beschrijving is de hars van den benzoeboom en wel de beste kwaliteit met veel zuiver witte stukken er in.
Deze hars is zeer geurig en wordt ook voor wierook gebruikt.
gebruikt bij:
3  4  Aambeien of haemorrhoiden 
159  Algemeene opmerkingen en raadgevingen - bij buikziekten - 
47  Baarmoederbloeding 
205  Buikziekte bij volwassenen - Etterige afgang eventueel met bloed 
325  Dysenterie 
1023  Rheumatiek 
1318  Vloeiingen 

item    Indon. naam   
46s    Merang   
Beschrijving is padistroo. Het wordt verbrand en de looghoudende asch wordt gebruikt, om er het hoofdhaar mede te wasschen. Zie Ketan en Padi.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
245p    Merdinah    Mentha merdinah Backer ex Ochse & Bakh.    Mentha merdinah Backer ex Ochse & Bakh.    Lamiaceae (Labiatae)   
Beschrijving Dit plantje met kruipende stengels en vele uitloopers komt op Java voor tusschen 1000 en 2000 m. zeehoogte.
Het is vroeger ingevoerd, maar wordt thans niet meer gekweekt en overvloedig verwilderd aangetroffen.
Waarschijnlijk is het een afstammeling van de Europeesche witte munt Mentha rotundifolia L.
Er zijn verschillende variëteiten, die alle in meerdere of mindere mate gelijkenis vertoonen met de Europeesche mentha soorten, waar de pepermuntolie uit gewonnen wordt.
De bladeren werken verwarmend door de pepermuntolie, die ze bevatten.
Pepermunttabletten worden veel als snoepgoed verkocht, doch als men ze niet als medicijn behoeft, is het beter geen pepermunt te gebruiken. Vooral voor vrouwen en kinderen is het regelmatig gebruik van pepermunt nadeelig voor de gezondheid.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
246p    Mindi,tjakra tjikri    Melia azedarach L.    Meliaceae   
Beschrijving Een boom, die op Java niet in het wild voorkomt, doch alom aangeplant wordt om de fraaie bloemen, die aanleiding zijn, dat men dezen boom Indische sering noemt.
gebruikt bij:
541  Huiduitslag 
1041  1042  Schurft 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
247p    Moendoe    Garcinia dulcis (Roxb.) Kurz.    Garcinia dulcis Kurz.    Clusiaceae (Guttiferae)   
Beschrijving Dit is een kleine vruchtboom.
De rijpe vruchten, die fraai donker geel of oranje zijn, worden rauw gegeten. Ze zijn niet slecht van smaak, maar toch weinig in trek, omdat men ze maar spaarzaam ziet.
De pitten zijn een bekende inlandsche medicijn.
De vruchten zelf zijn laxeerend en bij hen, die last van gal hebben, kan één vrucht zelfs koliek veroorzaken.
De getah daarentegen werkt stoppend.
gebruikt bij:
748  Laxeermiddelen 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
248p    Moengsi    Trachyspermum amni (L) Sprague    Carum copticum Benth.    Apiacea   
Beschrijving Moengsi noemt men in den inlandschen medicijnhandel de vruchtjes van C. copticum, die uit Bengalen worden ingevoerd en een bekend
Javaansch geneesmiddel zijn.
Hier groeien ze niet.
gebruikt bij:
210  Buikziekte bij volwassenen - door verwijding van den dikken darm 
237  Buikziekten bij volwassenen - als gevolg van koorts in den buik 
274  Diarhee of buikloop 
309  331  Dysenterie 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
249p    Moengsi arab    Artemisia cina Berg.    Asteraceae (Compositae)   
Beschrijving Moengsi arab is het inlandsche wormkruid, dat bestaat uit de ongeopende bloemhoofdjes van A. cina
Het wordt hier niet gewonnen, doch in gedroogden toestand ingevoerd.
Het is zeer verhittend. Veelvuldig gebruik veroorzaakt duizelingen. Bij voorkeur neme men het niet in den warmsten tijd van het jaar, omdat dan koorts en onpasselijkheid het gevolg kunnen zijn.
gebruikt bij:
1412  Wormen 

item    Indon. naam    Ned. naam   
47s    Moermak daging    een import hars   
Opmerking(pr): Als U meer weet over dit simplex zou ik dat graag vernemen:piet@hoefsmid26.nl
Beschrijving is een harssoort, die geimporteerd wordt, in verschillende djamoes voorkomt en bij de inlandsche medicijnhandelaren geregeld in vooraad is.
gebruikt bij:
273  274  Diarhee of buikloop 
310  Dysenterie 
1091  Spruw (Indische) 
1158  Stopmiddel 
1166  Storting na de bevalling 
1285  Venerische ziekte 
197  Volwassenen - Dunne afgang alleen des morgens en na elken maaltijd krampen 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
250p    Mondakaki,kembang mantega    Tabernaemontana divaricata (L.) R. Br. ex Roem. et Schult.    Tabernaemontana coronaria R.Br.    Apocynaceae   
Beschrijving Een struik, die door den geheelen Archipel als sierplant wordt gekweekt om de geurige witte bloemen.
Het sap is giftig.
gebruikt bij:
212  Buikziekten bij volwassenen - als gevolg van te zwakke maagsappen 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
251p    Nagasari    Mesua ferrea L.    Clusiaceae (Guttiferae)   
Beschrijving Een groote boom, die inheemsch is in Britsch-Indië en op Java beneden 1300 m. zeehoogte gecultiveerd wordt aangetroffen in tuinen en op erven.
De fraaie witte bloemen zijn geurig.
De gesloten bloemknoppen heeten in den medicijnhandel sari koeroeng en de geopende bloemen sari mekar.
De welriekende meeldraden afzonderlijk heeten sari naga of podisari en de fijngestampte bloemen zonder de meeldraden sari tjangkok.
Ook de zaden en de daaruit geperste olie doen dienst als geneesmiddel.
gebruikt bij:
234  Buikziekten bij volwassenen- door inwendige hitte 
273  274  Diarhee of buikloop 
468  Haarverzorging 
527  Hoofdroos 
528  Hoofduitslag 
1091  Spruw (Indische) 
1242  1244  Uitslag op het hoofd 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
252p    Namnam    Cynometra cauliflora L.    Fabaceae-Caesalpinioideae (Leguminosae,Caesalpiniaceae)   
Beschrijving Een kleine vruchtboom, die op Java veel in de desa's wordt aangeplant.
De vruchten zijn donkerbruin en groeien tegen den stam aan.
Men eet ze zoowel rauw als gekookt. Ze zijn eenigszins rinsch. Door de
Europeanen worden ze niet gezocht.
gebruikt bij:
1163d  Stopmiddel 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
253p    Nangka    Artocarpus integer (Thunb.) Merr.    Moraceae   
Beschrijving Een bekende vruchtboom, die het geheele jaar door draagt. De nangka is vooral bij de bevolking zeer gezocht. Deze vruchten worden tot 90 cm. lang en kunnen 50 cm. dik worden.
Het is geen uitzondering, wanneer een vrucht met twee gulden wordt betaald.
Zooals met vele Indische vruchtboomen het geval is, duurt het zeer lang, voor ze voor het eerst dragen (wel tien jaar) en dan duurt het vaak nog even lang, voor ze in volle productie zijn.
Deze boom groeit het best in het lage heuvelland.
De vruchten hangen soms aan den stam en soms aan zware zijtakken.
De vrucht is verhittend. Vrouwen, die aanleg hebben voor miskramen, mogen geen nangka eten.
Over het algemeen veroorzaakt het gebruik van nangka een opgezet gevoel.
De gepofte pitten eet men ook. Deze veroorzaken winderigheid.
Europeesche koeien mogen vooral geen nangkaschillen eten. Ze zouden daardoor onvruchtbaar blijven en wanneer ze reeds bezet zijn, is misgeboorte er het gevolg van. De bladeren zijn echter een zeer gewild en ook goed veevoeder.
Zie ook Tjampedak.
gebruikt bij:
680  Koorts (terugkeerende) 
746  Laxeermiddelen 

item    Indon. naam   
48s    Nila   
Beschrijving is de blauwe kleurstof (indigo), die door weeken en uitloopen gewonnen wordt uit het blad van verschillende indigofera soorten. Als natuurlijke verfstof genoot deze groote bekendheid. De cultuur is geheel opgegeven, omdat de concurentie met de kunstmatige indigo niet meer mogelijk bleek.
Zie ook taroem.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
254p    Njamploeng    Calophyllum inophyllum L.    Clusiaceae (Guttiferae)   
Beschrijving Een groote dikke boom, die overal in Indië in de kuststreken gevonden wordt.
De bloemen zijn zeer welriekend en worden door de vrouwen tusschen de kleeren gelegd en in het haar gedragen.
De oliehoudende zaden zijn in den inlandschen medicijnhandel verkrijgbaar. Voor inwendig gebruik zijn ze giftig.
gebruikt bij:
326  Dysenterie 

item    Indon. naam   
49s    Norit   
Beschrijving is medicinaal houtskool, dat door een Hollandsche maatschappij wordt vervaardigd en in alle apotheken in poeder- en tabletvorm verkrijgbaar is.
gebruikt bij:
1078  Spruw (Indische) 

item    Indon. naam   
50s    Oebi djawa   
Beschrijving is de maleische naam in de Buitengewesten voor ketela.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
255p    Oedjen-oedjen    Rubus rosifolius J.E Smith    Rosaceae   
Beschrijving Deze gestekelde, min of meer klimmende heester is de zoogenaamde Javaansche framboos, die boven 1000 m. zeehoogte vrij veelvuldig op Java voorkomt.
De bloemen zijn wit en de vruchten worden in den Oostmoesson helder rood. Ze zijn flauwer van smaak dan de Europeesche, doch worden graag zoowel gekookt als versch gegeten.
gebruikt bij:
179  Buikziekte bij kinderen - klimaatwisseling in het gebergte 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
256p    Oedjoeng atap,oedjong rabab    Baeckea frutescens L.    Myrtaceae   
Beschrijving De aromatische naaldvormige bladeren van B. frutescens die in den inlandschen medicijnhandel te bekomen zijn.Baeckea frutescens

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
257p    Oerang aring    Eclipta prostata (L.) L.    Eclipta alba Hassk.    Asteraceae (Compositae)   
Beschrijving Een onbeduidend plantje met kleine witte bloemen.
Het groeit in de warmte op zwarten en mullen grond. Zie ook Deresan.
gebruikt bij:
320  Dysenterie 
474  Haarwassching 
727  Kramp in den buik 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
258p    Oerang-oerangan    Pogonatherum crinitum (Thunb. ex Murr.) Kunth.    Pogonatherum paniceum Hack.    Poaceae (Graminea)   
Beschrijving Een fijne grassoort met krachtige, doch niet diepliggende wortels.
De stengels zijn bezemachtig vertakt en de smalle bladeren voelen door de kleine haartjes, waarmede ze bezet zijn, stroef aan. Het lijkt op Chineesche bamboe en wordt ook wel als siergras in tuinen gekweekt.
Op Java komt het wildgroeiend voor op niet al te droog terein, bijv. langs de rotsachtige wanden van holle wegen.
gebruikt bij:
1258  Urineeren met bloed 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
259p    Oewi    Dioscorea alata L.    Dioscoreaceae   
Beschrijving Een plant zooals de hieraan nauw verwante en meer bekende gadoeng en gembili, doch gemakkelijk herkenbaar aan de gevleugelde vierkantige stengels.
De knollen worden niet rauw gegeten, omdat het rauwe sap jeuk in den mond veroorzaakt.
Naar den vorm van de knollen onderscheiden de inlanders van deze plant verscheidene soorten.
De wortels zijn voorzien van scherpe doornen, die zelfs de wilde varkens bij het wroeten en graven afschrikken, waarom de bevolking ze gaarne aanplant rond hun erven ter bescherming tegen deze vraatzuchtige dieren.

item    Indon. naam   
51s    Olijfolie   
Beschrijving is de olie die geperst wordt uit de vruchten van den olijfboom die overal langs de kusten van de Middellandsche zee inheemsch is doch in
Indië niet wordt aangetroffen.
Deze olie is in de apotheken verkrijgbaar. Goede onvervalschte olijfolie is vrij duur. De kleur is geel, soms een weinig groen. vrijwel reukeloos en geheel zonder smaak en niet-drogend.
gebruikt bij:
22  Aambeien(droge) 
25  Aangezichtspijn 
163  Algemeene opmerkingen en raadgevingen - bij buikziekten - 
141  Borstpijn 
164  Buikziekte bij kinderen - Geringe ontlasting met persingen 
169  Buikziekte bij kinderen - Veelvuldige slijmerige afgang 
188  Buikziekte bij zuigelingen 
397  Galsteen 
443  Gezwellen (etterige) 
729  Krampen na de bevalling 
1178  Stuipen 
197  Volwassenen - Dunne afgang alleen des morgens en na elken maaltijd krampen 
1395  wonden (verzachten en opdrogen van) 
1399  wonden aan den voet 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
260p    Padi    Oryza sativa L.    Poaceae (Graminea)   
Beschrijving De rijst, die als te velde staande plant, padi heet, is een zeer belangrijke cultuurplant.
De hoogste voedingswaarde wordt toegekend aan de roode bergrijst.
In vele streken van onzen Archipel is rijst het hoofdvoedsel van de inlandsche bevolking. De omstandigheid, dat de binnenlandsche rijst een hoogen prijs op de wereldmarkt kan bedingen, is veelal oorzaak, dat de bevolking zelf de goedkoopere geimporteerde Siam- en Rangoonrijst eet en het hoogwaardige product van inlandschen bodem wordt uitgevoerd.
Wanneer de korrels eenmaal uit de aren zijn, heet de rijst gabah, en de eetbare korrels, ontdaan van de katjes, noemt men beras, ongeacht of het zilvervlies al of niet verwijderd is.
Beras merah of roode rijst is beras die door een bepaalde schimmel rood gekleurd is. Deze beras merah is een gewoon handelsartikel op de pasars.
Rijst wordt in den vorm van gabah aan paarden en aan het pluimvee gevoerd en in den vorm van beras vindt het zijn weg naar de menschelijke magen. In gekookten toestand heet de rijst nasi.
Als bijzonderheid zij hier vermeld, dat rijst het hoofdvoedsel is van een derde van de bevolking van onze geheele aarde.
De rijst, die gekweekt wordt op droge gronden, zooals tegalans en ladangs heet bergrijst. De roode bergrijst wordt beschouwd als de meest voedzame rijstsoort, die in Indië groeit.
Sawahrijst, dat is de rijst, die gekweekt wordt op bevloeibare gronden meer in overeenstemming met den natuurlijken aanleg van de plant, die eigenlijk moerasplant is, heeft een veel grootere korrel en geeft per oppervlakte ook een veel grootere opbrengst.
De Javarijst, dat is de sawahrijst van Java afkomstig, wordt op de wereldmarkt hooger geteld dan eenige andere soort.
Als men wil nagaan, of gekochte bras goed is en of er niet te veel door insecten aangevreten korrels hij zijn, dan gooie men een handvol in een emmer water. De goede zware korrels zakken onmiddellijk en de minder goede blijven drijven, of zakken eerst langzamerhand.
Rijst wordt op verschillende wijzen gekookt. De oude Europeesche wijze in een rijstbal verdient afkeuring. Op deze wijze gaat te veel van de goede eigenschappen met het water verloren. De rijst met water in een pan koken, zooals men dat thans in Holland veelal doet en wat de Javanen liwet noemen, is ook niet de ware methode. Het is zeer moeilijk, juist zooveel water te nemen, dat de rijst gaar wordt en niet zoo veel, dat ze te nat blijft. Natte rijst is niet smakelijk en van te droge, harde rijst krijgt men een bezwaard gevoel. In het Aanhangsel vindt de lezer twee methoden aangegeven, om goede tafelrijst te koken. Tadjin of rijstewater (zie voor de bereiding in het Aanhangsel) is zeer verkoelend en licht verteerbaar voor zieken. Kinderen krijgen het, wanneer ze geen koemelk kunnen verdragen.
Tadjin werkt gunstig bij gastrische koortsen, wanneer de maag van streek is.
Voor maagpatiënten wordt aanbevolen, een schepje gekookte rijst, met warm water overgoten en in een glas toegedekt, in den dauw te zetten. Dit vocht geve men den patiënt op de nuchtere maag.
Een aftreksel van verkoolde rijst is een zacht stopmiddel en een goede drank voor buiklijders. Gare rijst wordt daartoe tot een bal gekneed en gepoft, totdat de buitenste rijst geheel verkoold is. Men giet daar dan kokend water overheen, laat het eenigen tijd staan en filtreert het dan.
Een sterker stopmiddel is een dergelijk aftreksel van gebrande rijst. Daartoe worden rauwe korrels gebrand zooals koffie, dan stuk gestooten en getrokken.
Lijders aan suikerziekte en hartvervetting mogen geen rijst eten.
Pas geoogste rijst laxeert en veroorzaakt bij menschen met zwakke magen vaak slijm in de ontlasting. Een bepaalde vorm van rijst heet kleefrijst. Zie
Ketan.
Bij het oogsten van de padi worden de halmen een voor een met de hand afgesneden. Men gebruikt daarvoor een mesje, dat ani-ani heet. Aan de aren laat men een stengelstuk van circa een voet. De geoogste stengels worden bijeen gebonden tot bussen. Wat op het veld blijft staan, het veldstroo, wordt als regel ter plaatse verbrand of ondergespit. Dit stroo noemt men merang. De asch is looghoudend en wordt onder meer gebruikt, om het hoofdhaar mede te wasschen. Men geeft de voorkeur aan merang van ketan itam, die dan ook in den inlandschen medicijnhandel geregeld verkrijgbaar is.
gebruikt bij:
160  Algemeene opmerkingen en raadgevingen - bij buikziekten - 
63  Beenen (gezwollen) van zwangere vrouwen 
137  Bof 
286  Diarhee of buikloop In hevige mate en meestal een voorbode van leverziekte 
308  313  318  326  330  331  332  Dysenterie 
372  Engelsche ziekte 
439  Gezwellen (etterige) 
469  Haarwassching 
654  Koorts als gevolg van zweren in de ingewanden 
816  Maagkwalen 
901  903  Neusbloeding 
972  Opwekkend middel 
977  Podagra 
992  Puisten 
1100  Spruw (Indische) 
1163h  Stopmiddel 
1180  Stuipen 
1232  Typhus 

item    Indon. naam   
52s    Pakel   
Beschrijving heet de onrijpe vrucht van mangga batjang.Mangifera foetida Lour.
Het sap van de schil veroorzaakt een ontsteking van de mondholte en van de huid, waarmede het in aanraking komt.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
261p    Pakis adji    Cycas rumphii Miq.    Cycadaceae   
Beschrijving Een kleine boom, die wildgroeiend veel aan het zeestrand voorkomt en als sierplant wordt gekweekt.
Het is een zeer langzame groeien, zoodat men beter stronken kan verplaatsen dan zaad uitplanten.
De getah van de vruchtstelen is wit en zeer giftig. Het is echter een goed middel, om porcelein en glas mede te lijmen.
De jonge nog niet geopende bladeren worden wel gegeten.
Zie ook Penawar djambe.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
262p    Pakis bang, pakis oerang    Stenochlaena palustris Bedd.    Blechnaceae   
Beschrijving Deze moerasvaren, ook wel pakis oerang genoemd, behoort tot de klimmende varens.
De stengels worden gebruikt, om fuiken te maken en de jonge roode bladen worden gegeten.
gebruikt bij:
295  Dieet 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
263p    pakis dadoe,Pakis bang    Blechnum orientale L.    Blechnaceae   
Beschrijving Deze varen is verwant aan het Hollandsche dubbelloof.
Vooral in het binnenland van Sumatra wordt deze varen veel gegeten. Als men deze gebruikt met alle ingrediënten, die er bij behooren, behoeft men bij het gerecht geen vleesch te gebruiken.
Oude zwakke koeien versterkt men er ook mede. Men voert ze dan het gehakte loof met wat zout.
Veelvuldig gebruik van deze varen werkt laxeerend.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
264p    Pakis oerang    Helminthostachys zeylanica (L.) Hook.    Ophioglossaceae   
Beschrijving Een aardvaren, die op Java tot op 400 m. zeehoogte op vochtige gronden wordt aangetroffen.
Deze plant heeft dikke kruipende wortels, die al sedert oude tijden als zeer geneeskrachtig worden beschouwd.
De jonge malsche stelen en de jonge bladeren worden als moeskruid gebruikt.
Zie ook Pakis bang.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
265p    Pala    Myristica fragrans Houtt.    Myristicaceae   
Beschrijving Deze boom is inheemsch in de Molukken, wordt ook elders aangekweekt bijvoorbeeld midden Java. Hij eischt een gematigd klimaat
De bloemen vormen als kembang pala een handelsproduct.
Men trekt thee van de gedroogde bloemen.
Deze bloemen zijn niet te verwaren met de folie, die ook kembang pala wordt genoemd. Dit is de zaadrok, die de eigenlijke noot omgeeft en zeer aromatisch is en als specerij een belangrijk uitvoerartikel is.
De gewone nootmuskaat is rond van vorm en heet in den inlandschen medicijnhandel pala perampoean in tegenstelling met de hierna te noemen pala lelaki.
Voor een recept voor nootmuskaatcompote wordt verwezen naar het Aanhangsel.
gebruikt bij:
143  Braken (tegen het) 
415  Gassen 
489  Heeschheid 
604  Kinkhoest 
794  Loomheid 
809  810  Maagkramp 
1023  Rheumatiek 
1218  Transpireermiddel 
1429  Zenuwachtigheid 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
266p    Pala lelaki    Myristica argentea Warb.    Myristicaceae   
Beschrijving Deze boom, die inheemsch is op Nieuw-Guinea levert de vruchten, die onder den naam van lange noten of Papoeanoten bekend zijn. Ze worden gebruikt als de gewone nootmuskaat, maar hebben voor de medicinale doeleinden op
Java een zekere vermaardheid.
De foeli van de pala lelaki wordt verhandeld onder den naam naam van wilde foelie.
gebruikt bij:
175  Buikziekte bij kinderen - Dunne ontlasting met velletjes 
172  Buikziekte bij kinderen - Ontlasting met slijm en bloed 
222  Buikziekten bij volwassenen - door ontstekingen der ingewanden 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
267p    pandan wangi,pandan rampai    Pandanus amaryllifolius Roxb.    Pandanaceae   
Beschrijving Een heestertje, dat op Java om de geurige bladeren veel op de erven wordt gekweekt.
De bladeren zijn smal en kunnen tot 80 cm lang worden. Bij den top en aan de kanten zijn ze gestekeld.
De gekorven bladeren worden op de pasars verkocht onder den naam van kembang ramping en gebruikt, om tussen kleeren te leggen.
gebruikt bij:
567  Kalmeermiddelen 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
268p    Pare    Momordica charantia L.    Cucurbitaceae   
Beschrijving Deze klimplant behoort tot de komkommerachtigen.
De vruchten zijn fraai oranjekleurig en wrattig.
Van de gekweekte soorten komen verschillende vormen voor. De beste is die met de grootste vruchten, die voor dat ze geheel rijp zijn, er witachtig uit zien en op Java pare gadjih heeten.
De middelsoort, waarvan de vruchten eerst groen zijn, heet pare idjo of pare beloengan en die met de kleinste vruchten heet pare ajam.
Om beschadiging door insecten, vogels en loewaks tegen te gaan, worden de jonge vruchten, voor ze geheel rijp zijn, vaak in doeken gewikkeld, waardoor ze nimmer de fraaie oranje kleur krijgen. Mogelijk betaalt men voor de rijpe bleeke vruchten op de pasars ook hoogere prijzen.
De wilde soort wordt pare alas genoemd. Zooals vaak vookomt, neemt men voor medicijn bij voorkeur de bladeren en de vruchten van de wildgroeiende soort. Beide zijn bitter van smaak.
De bladeren worden toendoeng genoemd.
gebruikt bij:
127  Bloedzuiverend middel 
643  Koorts (aanhoudende) 
763  772  Leverziekte 
840  Maden 

eerste pagina begin pagina volgende pagina begin vorige pagina einde vorige pagina laatste pagina