eerste pagina einde pagina volgende pagina begin vorige pagina einde vorige pagina laatste pagina

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
204p    Koro    Lablab purpureus (L.) Sweet    Dolichos lablab L.    Fabaceae-Faboideae (Leguminosae,Papilionaceae)   
Beschrijving Een klimplant, die peulen voortbrengt, welke jong als groente worden gegeten. Ook de rijpe boonen worden gekookt of gepoft genuttigd. De bladeren zijn een uitstekend veevoeder.
Deze en andere boonen spelen een groote rol in het voedingsvraagstuk van de inlandsche volken. Verwezen wordt naar de verschillende soorten boonen, die als katjang vermeld zijn.
Van de koro bestaan verschillende variëteiten. De wilde met schitterende bloemen, die in het bosch voorkomen, zijn veelal giftig.
De eetbare variëteiten, die algemeen worden verbouwd, hebben witte, bruine, zwarte of gestippelde boonen.
Het is niet geraden, veel of dikwijls van deze boonen te eten, vooral niet voor hen, die geestelijken arbeid te verichten hebben. omdat ze duizeligheid verwekken.
gebruikt bij:
543  Huiduitslag (jeukerige) 
1446  Zoogen 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
205p    Krai,blewah    Cucumis melo L.    Cucurbitaceae   
Beschrijving Deze kruipende plant levert de meloenvruchten, die vooral in Oost-Java zeer goed slagen en daar geregeld op de pasars te koop zijn.
De blewah of netmeloenen, die op Java gekweekt worden, zijn goed van kleur en zeer smakelijk.
Een variëteit, die ook in West-Java voorkomt en vooral bij de inlanders in den smaak valt, is de soort, die ze krai noemen. Deze vruchten gelijken uiterlijk meer op komkommers. Meloensmaak hebben ze bijna niet. Enkele worden oranjerood, als ze rijp zijn, andere blijven groen met gele strepen.
gebruikt bij:
596  Kindervoeding 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
206p    Kremah,bajem kremah    Alternanthera sessilis (L.) DC.    Amaranthaceae   
Beschrijving Dit laag bij den grond groeiend kruid treft men aan op vochtig terein tot op 1000 m. zeehoogte en wordt als sajoer gegeten.
Het heeft kleine blaadjes en bloemen als witte bolletjes.
Gedroogd verliest de plant haar waarde.
gebruikt bij:
204  Buikziekte bij volwassenen - Ontlasting met bloed en slijm 
317e  Dysenterie 
492  Hitte (inwendige) 
668  Koorts (hooge) 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
207p    Kremi    Portulaca quadrifida L.    Portulacaceae   
Beschrijving Een posteleinachtig onkruid, dat in het laagland groeit op hard steenachtig terein.
De steeltjes zijn roodachtig.
gebruikt bij:
457  Haargroei (bevorderen van den) 
686  Koorts (verkoelende middelen bij) 
1224  Typhus 

item    Indon. naam    Ned. naam    Latijnse naam    Familie   
208p    Krokot,gelang    postelein    Portulaca oleracea L.    Portulacaceae   
Beschrijving Dit kruid is de Hollandsche postelein, die op Java ook gelang wordt genoemd en tegenwoordig voor de Europeesche tafel in groote hoeveelheden wordt gekweekt en een dagelijksche pasargroente is.
De wilde vorm met kleine blaadjes is een zeer algemeen onkruid, dat tot op 1800 m. zeehoogte wordt aangetroffen en voor het gebruik als groente even geschikt is.
De bloempjes zijn klein en geel. Ze zitten groepsgewijs aan het uiteinde van de zijtakjes en zijn alleen des morgens geopend.
Van de gekweekte soorten is de lichtgekleurde het smakelijkst. Deze wordt in tegenstelling met de groene wel witte postelein genoemd.
Als surogaat voor postelein wordt ook wel gegeten gendola gendola, een klimplant met roodachtige blaadjes, en een groene variëteit van deze soort en de zogenaamde Surinaamsche postelein Talinum fruticosum (L.) Juss. ( @syn{T. triangulare Wind, een snel groeiend gewas, dat eerst in 1915 in Indië werd ingevoerd en thans reeds een niet onbelangrijke plaats inneemt onder de gekweekte groenten.
gebruikt bij:
13  Aambeien of haemorrhoiden 
316  Dysenterie 
341  Eczeem 
692  693  Koortswerende middelen 
792  Longziekte 
985  Puisten 
998  Puistjes in het gelaat 
1424  Zenuwachtigheid 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
209p    Laboe aer,laboe kenti    Lagenaria siceraria (Molina) Standl.    Lagenaria vulgaris Rusby.    Cucurbitaceae   
Beschrijving Deze klimplant levert de bekende fleschkalebassen, dat zijn de gedroogde oudere vruchten van de soort met dikke buiken en smalle halzen. Deze kalebassen worden gebruikt als huishoudvaatwerk.
Er zijn ook variëteiten met groote ronde vruchten.
De schil van de jonge vruchten is wit en wollig. Later wordt ze houtachtig.
Zoolang de vruchten nog jong zijn, zijn ze wel eetbaar. Veel smaak is er echter niet aan.
Ook de jonge bladeren worden wel gegeten.
gebruikt bij:
315  Dysenterie 
597  Kindervoeding 
657  Koorts als gevolg van zweren in de ingewanden 
675  676  Koorts bij kleine kinderen 
629  630  Koorts 
1105  Spruw - Hygiënische wenken en dieetvoorschriften 
1180  Stuipen 
1228  1229  Typhus 
1446  Zoogen 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
210p    Laboe merah    Cucurbita moschata Duch.    Cucurbitaceae   
Beschrijving Deze kruipende plant, op Java ook wel waloeh geheeten, wordt zeer veel aangeplant, om het nut, dat mene van de vruchten trekt.
Deze zien er uit als meloenen. Eerst zijn ze groen en worden later geel en ten slotte oranje.
In tegenstelling met verwante soorten, hangen deze vruchten niet, maar rusten tijdens den groei op den grond. De planten moeten daarom in goed doorlatenden grond staan, om rotting van de vruchten te voorkomen.
Men plukt de vruchten, voor ze geheel rijp zijn, omdat anders het vervoer niet goed mogelijk zou wezen.
Er worden verschillende smakelijke spijzen van bereid.
De pitten zijn een gerenommeerd middel tegen lintworm. Inlanders eten de bladeren wel als sajoer.
gebruikt bij:
73  Beet (vergiftige) 
597  600  Kindervoeding 
735  745  Laxeermiddelen 
779  Lintworm 
1044  Slangenbeten 
1104  Spruw - Hygiënische wenken en dieetvoorschriften 
1135  Steenpuisten 
1446  Zoogen 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
211p    Lampes,roekoe-roekoe    Ocimum tenuiflorum L.    Ocimum sanctum L.    Lamiaceae (Labiatae)   
Beschrijving Dit kruid of lage heestertje groeit op Java overal tot op 600 m. zeehoogte, meest op zonnig droog terein.
Er is een variëteit met witte en een met paarse bloemen. De laatste wordt het meeste aangetroffen.
De zaadjes zwellen in water op en worden als genotmiddel gebruikt evenals van de naverwante selasih en kemangi.
In de Molukken noemt men deze plant ter onderscheiding van de echte kemangi wel kemangi oetan.
gebruikt bij:
436  Gezwellen 
562  Kalmeermiddelen 
1101  Spruw (Indische) 
1338  Waterzucht 
1425  Zenuwachtigheid 
1432  Zenuwhoofdpijn 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
212p    Landep    Barleria prionitis L.    Acanthaceae   
Beschrijving Een sterk gedoornde heester, die veel voor heggen wordt gebruikt.
De lipvormige bloemen zijn geel of paars.
gebruikt bij:
1021  Rheumatiek 
1027  Ringworm 
1032  Rugpijn 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
213p    Laos    Alpinia galanga (L.) Willd.    Zingiberaceae   
Beschrijving Van dit kruid, dat men in de Maleische streken langkoewas noemt, bestaat een variëteit met witte wortelstokken, die als specerij in de Indische keuken worden gebruikt en een met wortelstokken, die zowel in- als uitwendig rood zijn en als medicijn dienst doen. Men duidt deze in het bijzonder aan als laos merah.
De wortels van laos merah zijn ook zeer heilzaam voor het vee. Tegen miltvuur geeft men het beest circa 20 gram goed geraspt met zout en water.
Het enkele sap, met zout en water vermengd, geeft men aan magere koeien en kalveren en men gebruikt het ook als wassching voor wonden bij het vee, om het bederf te weren.
gebruikt bij:
243  249  Cholera 
536  Huiduitslag 
633  Koorts 
721  Kraamzuivering 
872  Miltpijnen 
960  Oorpijn 
974  Panoe 

item    Indon. naam    Ned. naam   
42s    Legen    suiker water uit van "suikerpalmen"   
Beschrijving is het zoete palmsap, dat uit den vruchtstengel van enkele palmsoorten wordt afgetapt, voornamelijk aren-, lontar-, nipa- en cocospalm.
Het versche sap, ook wel palmwijn genoemd, is helder als water, zeer smakelijk en zoeter dan klappermelk. Het gist zeer spoedig. Door de gisting ontstaat alcohol en ten slotte ook azijnzuur. Om de azijnvorming tegen te gaan en de zoogenaamde toewak manis om te zetten in toewak keras, doet men er obat sagoeweer in. (Zie (toewak)
Laat men de gisting doorgaan, dan maakt de alcohol plaats voor azijnzuur en krijgt men den inlandschen azijn of tjoeka djawa, die onzuiver en troebel is en 3 tot 4 pct. azijnzuur bevat. Legen wordt in de Indische keuken gebruikt als surogaat voor gist.
gebruikt bij:
12  Aambeien of haemorrhoiden 
130  Bloedzuiverend middel 
1184  Suikerziekte 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
214p    Legetan (Reuzen-)    Acmelle oleracea (L.) R.K. Jansen    Spilanthes oleracea Jacq.    Asteraceae (Compositae)   
Beschrijving Deze heeft bloemhoofdjes, die wel 4 cm. hoog worden. Ze zijn tweekleurig en daardoor gemakkelijk te onderscheiden van de gewone legetan.
Ook in de Europeesche geneeskunde zijn de bloemhoofdjes van deze soort bekend als kiespijnknoppen of paracress.
Deze zoowel als de eerstgenoemde noemt men in den inlandschen medicijnhandel kembang seriawan.
gebruikt bij:
590  Kiespijn 
1088  Spruw (Indische) 
1119  Spruw in den mond 
1197  Tandvleesch (Ziek en ontstoken) 
1204  Tong (ontstoken) 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
215p    Legetan warak    Adenostemma lavenia (L.) Kuntze    Asteraceae (Compositae)   
Beschrijving Dit plantje groeit als onkruid op vochtige beschaduwde plaatsen.
De bloemhoofdjes zijn wit en het omwindsel is kleverig.
gebruikt bij:
1097  Spruw (Indische) 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
216p    Legetan,legetan wareng    Spilanthes acmella Murr.    Asteraceae (Compositae)   
Beschrijving Een onkruid, dat over geheel Java voorkomt op zonnige drassige plaatsen.
De geelgroene stengels kruipen dicht over den grond en vormen aan de knoopen nieuwe wortels.
De bloemhoofdjes zijn langgesteeld en okergeel. Bladeren zoowel als bloemhoofdjes zijn een bekend middel tegen kiespijn. Ze smaken vrij scherp onder het kauwen, bevorderen daardoor in hooge mate de speekselafscheiding en zijn daarom ook dienstig ter bestrijding van mondspruw.
Deze soort wordt in het wild aangetroffen en is veel minder krachtig. Daarom geeft men hieraan juist de voorkeur voor kinderen, bijvoorbeeld om er den mond mede schoon te maken, als ze een beslagen tong hebben.
gebruikt bij:
590  Kiespijn 
884  Mondverzorging 
1088  Spruw (Indische) 
1197  Tandvleesch (Ziek en ontstoken) 
1203  Tong (beslagen) 
1204  Tong (ontstoken) 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
217p    Legoendi    Vitex trifolia L.    Lamiaceae (Labiatae,Verbenaceae)   
Beschrijving Deze kleine heester met paarse bloemen en ronde zaadbolletjes groeit op
Java tot op 1000 m. zeehoogte.
De bladeren hebben een doordringenden geur, die insecten verjaagt. Men legt daarom wel takjes in de kasten, om kakkerlakken en motten weg te houden. Naar beweerd wordt, zou dit middel ook helpen tegen wandluizen.
Herstellende zieken wascht men met water, waarin een paar legoendiblaadjes zijn gekneusd.
gebruikt bij:
54  Baarmoederverzakking 
338  Eczeem 
490  Herstellenden 
518  Hoofdpijn 
533  Huiduitslag 
559  Kakkerlakken 
584  Keelpijn 
619  Koorts 
786  Longtering 
871  Miltpijnen 
886  Motten en andere insecten 
924  Ongedierte 
1037  Schurft 
1200  Tandvleesch (Ziek en ontstoken) 
1233  Typhus 
1332  Wandluizen 
1417  Wormen 
114  bloedspuwing 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
218p    Lempoejang emprit, lempoejang pait    Zingiber zerumbet (L) Sm.    Zingiber amaricans Blume    Zingiberaceae   
Beschrijving Van de verschillende lempoejangsoorten heeft dit kruid de minst forsche wortelstokken, die echter het meest op djaha gelijken.
Het sap dat er uit geperst wordt, is eetlustopwekkend, maar zeer bitter.
gebruikt bij:
153  Algemeene opmerkingen en raadgevingen - bij buikziekten - 
63  Beenen (gezwollen) van zwangere vrouwen 
101  Bleekzucht bij kinderen 
174  Buikziekte bij kinderen - Dunne schuimige ontlasting 
195  Buikziekte bij volwassenen, - Dunne afgang 
277  Diarhee of buikloop alleen des morgens 
280  Diarhee of buikloop met waterigen afgang, vaak geel en soms groen of zwart 
274  Diarhee of buikloop 
309  Dysenterie 
353  Eetlust opwekkend middel 
384  Gal 
395  Galkoorts 
412  Gassen 
428  Gewrichten (pijnlijke) 
774  Leverziekte 
796  Loomheid In de ledematen 
977  Podagra 
1328  Voeten (gezwollen) 
196  Volwassenen - Dunne afgang alleen des morgens en na elken maaltijd krampen 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
219p    Lempoejang gadjah,lempoejang kebo    Zingiber zerumbet Sm.    Zingiberaceae   
Beschrijving Een kruid met groote wortelstokken die uitwendig licht van kleur zijn en inwendig citroengeel.
gebruikt bij:
385  Gal 
795  Loomheid In de ledematen 
1235  Uitslag 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
220p    Lempoejang wangi    Zingiber aromaticum Valeton    Zingiberaceae   
Beschrijving Een kruid met forsch wortelstelsel en dikke stengels. Het wordt over geheel
Java zoowel in het wild als gekweekt aangetroffen.
Het sap uit de wortelstokken bevordert de galafscheiding en is gasafdrijvend. Ook werkt het gunstig op den bloedsomloop.
gebruikt bij:
156  Algemeene opmerkingen en raadgevingen - bij buikziekten - 
185  186  Buikziekte bij kinderen - tengevolge van ingewandswormen 
216  Buikziekte bij volwassenen - door kouvatten op de ingewanden 
242  Buikziekten - Recept voor gedroogde kruiden 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
221p    Lempoejangan,lampoejangan    Panicum repens L.    Poaceae (Graminea)   
Beschrijving Lang rechtopstaand gras, diep wortelend met dikken wortelstok. De smalle bladeren zijn blauwachtig groen en de halmen hol. De aartjes zijn bleekgeel of bleekgroen en soms een weinig paars gekleurd.
Dit kruid is onder den naam Victoriagras bekend als goed voedsel voor het vee. Voor verschillende cultures als bijvoorbeeld voor de thee is het een gevreesd onkruid, omdat het zoo moeilijk is uit te roeien.
De wortelstokken zijn verkoelend en werken zuiverend.
Koeien, die pas gekalfd hebben worden gevoerd met de goed gewasschen wortelstokken met het gras en wat zout gemengd.
gebruikt bij:
359  Eierstokken (ontsteking der) 
393  Galafscheiding (bevorderen van de) 
861  Menstruatie 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
222p    Lenglengan    Leucas lavandulifolia J.E. Smith    Lamiaceae (Labiatae)   
Beschrijving Dit plantje komt als onkruid voor beneden 1500 m. zeehoogte op droog terein en langs wegranden.
De kleine linvormige witte bloempjes groeien in dichte schijnkransen. De bladeren zijn lancetvormig. De bladeren zijn lancetvormig.
Vermenigvuldiging heeft plaats door zaad.
Bij het vee doet men het gestampte kruid met sirihkalk en tabaksbladeren op stinkende wonden, om ze te zuiveren van vliegenlarven.
Hoestende paarden geeft men een aftreksel van den wortel gekookt met goela aren.
gebruikt bij:
345  Eeltwonden 
568  569  570  571  572  Kalmeermiddelen 
649  Koorts als gevolg van overspanning 
722  Kraamzuivering 
730  Kramphoest 
731  Krankzinnigheid 
1040  Schurft 
1048  Slapeloosheid 
1174  Stuipen 
1282  Vallende ziekte 
1423  Zenuwachtige kinderen 
1427  Zenuwachtigheid 
1430  1431  Zenuwhoofdpijn 
1406  wonden (wasschen, zuiveren en afsluiten van) 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
223p    Lenglengan,Brobos    Leucas zeylanica (L.) R.Br.    Lamiaceae (Labiatae)   
Beschrijving Een kruid als het voorgaande, dat in de Molukken daoen heran wordt genoemd en op Java ook wel brobos of daoen brobos heet. Het wordt algemeen met het voorgaande verwisseld en beide worden dan ook door elkaar voor hetzelfde doel gebruikt.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
224p    Lerak    Sapindus rarak DC.    Sapindaceae   
Beschrijving Een groote boom, die van 500 tot 1500 m. zeehoogte op Java voorkomt. De boom draagt overvloedig vruchten.
Deze vruchten zijn de zoogenaamde zeepvruchten. Met water gewreven, gaat het buitenste slijmerige vruchtvleesch schuimen als zeep.
Ze worden met goed gevolg gebruikt, om kleederen te wasschen, waartoe men het vruchtvleesch met de handen kneust, om het daarna in warm water op te lossen. Men laat het waschgoed bij voorkeur een nacht in zoo'n oplossing staan.
Deze zeep is ook zeer geschikt, om marmeren vloeren mede te boenen.
Het vee wordt van ongedierte gezuiverd, als men het met deze zeep wascht. Daar de lerakvruchten giftig zijn, moeten ze met zuiver water worden afgespoeld.
Bloemen en planten, die last hebben van luis, begiete men nu en dan met een leraksapje.
gebruikt bij:
475  Haarwassching 
549  Hygiëne 
620  Koorts 
996  Puistjes in het gelaat 
1015  Rheumatiek 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
225p    Lidah boewaja    Aloe vera (L.) Burm.f.    Asphodeliacea (Liliacea)   
Beschrijving Deze plant met haar dikke leerachtige langgerekte bladeren groeit in de warmte zoowel als in meer gematigde streken.
De bladeren zijn broos en gevuld met een geleiachtig merg, dat in- en uitwendig wordt gebruikt. Men moet het voorzichtig uitlepelen, nadat het blad over de lengte is opengesneden, want de bladschil is zeer bitter.
gebruikt bij:
453  Haargroei (bevorderen van den) 
1340  Waterzucht 
1415  Wormen 
115  bloedspuwing 
494  hoest 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
226p    Lidah boewaja    Sansevieria trifasciata Prain.    Draceanaceae   
Beschrijving Een stengelloos kruid met fraaie grijsgroene bladeren, die meer dan anderhalve meter lang kunnen worden.
Het bladsap bezigt men als haargroeimiddel.
Op Java treft men deze plant in levende heggen aan tot op 300 m. zeehoogte.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
227p    Lo    Ficus virens Aiton    Ficus infectoria Roxb.    Moraceae   
Beschrijving Een groote vruchtboom, die veel op Java voorkomt. De vruchten worden als stopmiddel gebruikt. Ze zien er uit als gondang doch zijn bruingeel.
De getah werkt antiseptisch en wordt gebruikt, om open wonden af te sluiten tegen vliegen.
gebruikt bij:
57  Bederfwerend middel 
1163  Stopmiddel 
197  Volwassenen - Dunne afgang alleen des morgens en na elken maaltijd krampen 
1408  wonden (wasschen, zuiveren en afsluiten van) 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
228p    Lobak,ramenas    Raphanus sativus L.    Brassicaceae   
Beschrijving Dit kruid, dat in de bergstreken wordt gekweekt, levert de witte knolletjes, die in Indië de radijs vervangen.
Deze knolletjes worden op de pasars dagelijks verhandeld. De eigenlijke lobak wordt aangeduid als Raphanus sativus L. f. hortensis Backer.
Daarnaast kweekt men tegenwoordig ook Raphanus sativus f. niger A.DC dat is de Hollandsche ramenas en de echte radijs Raphanus sativa f. radicula A.DC.
Lobak is een gezonde groente, die veel goed doet bij hen, die last hebben van ophooping van slijm.
Zoogende vrouwen moeten echter geen lobak of radijs eten, omdat de zuigeling daardoor neiging krijgt tot braken.
Ramenas lost ook slijm op. Menschen met zwakke magen moeten geen lobak, radijs of ramenas eten, omdat het gassen verwekt.
gebruikt bij:
13  Aambeien of haemorrhoiden 
374  Engelsche ziekte 
513  Hoest (droge) 
596  Kindervoeding 
622  Koorts 
1259  Middelen ter bevordering van het urineeren 
906  Nieren (zuivering van de) 
1056  Slijm 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
229p    Lobi-lobi    Flacourtia inermis Roxb.    Flacourtiaceae   
Beschrijving Een groote vruchtboom, die in den Archipel niet inheemsch is, maar overal gecultiveerd voorkomt. Op Java alleen beneden 1300 m. zeehoogte.
De vruchten zijn te zuur om ze zoo te eten, maar toebereid zijn ze een gezochte lekkernij. Een recept hiervoor zal men aantreffen in het Aanhangsel.
De boom wordt voortgeplant uit zaad of door tjangkokans. De laatste methode is aan te bevelen, daar men dan na vier jaar vruchten heeft, wat anders een jaar of zeven duurt.
gebruikt bij:
418  Gastrische koortsen 
986  Puisten 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
230p    Loentas,beloentas    Pluchea indica (L.) Less.    Asteraceae (Compositae)   
Beschrijving Een heester, die op steenachtig en zonnig terein langs Java's Noordkust wordt gevonden en ook wel voor pagerplant wordt gebruikt.
gebruikt bij:
850  Malaria 
882  Mond (onaangename lucht uit den) 
1205  Transpiratielucht 
1345  1350  Witte vloed 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
231p    Lontar,pohon toewak    Borassus flabellifer L.    Arecaceae (Palmae)   
Beschrijving De lontarpalm, ook wel pohon toewak genoemd, levert palmsap, dat uit de bloemkolven wordt afgetapt.
Aan dit sap, des morgens op de nuchtere maag gedronken, wordt door de bevolking groote medicinale waarde toegekend.
Ook wordt er suiker uit gekookt, die licht geel van kleur wordt.
In de oudheid werden de jonge gedroogde bladeren gebruikt als papier. Thans dienen ze nog voor allerlei vlechtwerk.
De mannelijke bloeiwijzen, die er uitzien als lange hangende geschubde staarten, worden in gedroogden toestand wel als lont gebruikt. In den inlandschen medicijnhandel komen ze voor onder den naam boewah lontar.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
232p    Madja    Aegle marmelos (L.) Corrê a ex Roxb.    Rutaceae   
Beschrijving Deze vruchtboom wordt overal op Java in het laagland aangeplant.
De stam scheidt bij beschadiging een witachtige gom af, die aan de lucht geel wordt en helder is als barnsteen.
De wortelbast van madja is een beproefd middel tegen mond- en klauwzeer bij het vee. Men hakt daartoe dagelijks 30 gram fijn, zet dit met een wijnflesch water te vuur en verkookt het tot de helft. Dit afkooksel geeft men na afkoeling den beesten in.
Gekneusde madjabladeren met sirihkalk doet men op wonden bij het vee en sluit ze dan verder af met getah gondang.
gebruikt bij:
162a  Algemeene opmerkingen en raadgevingen - bij buikziekten - 
317g  Dysenterie 
366  Endeldarmontsteking 
477  Hartkloppingen 
481  Hartkwaal 
534  Huiduitslag 
699  Koortswerende middelen 
1086  Spruw (Indische) 
1163f  Stopmiddel 
1390  wonden bij het vee 

item    Indon. naam    Ned. naam   
43s    Madoe    honing   
Beschrijving is natuurlijke honig, zooals die door de bijen uit de bloemen wordt ingezameld en in grootere hoeveelheden in de bijennesten wordt gevonden. Een enkele maal wordt honig ook wel rechtstreeks uit de bloemen gehaald, bijvoorbeeld uit de bloemen van den arenpalm.
gebruikt bij:
4  Aambeien of haemorrhoiden 
35  Amandelen (opgezette) 
54  Baarmoederverzakking 
139  Borstkwaal 
180  Buikziekte bij kinderen - tengevolge van Inwendige hitte 
219  Buikziekte bij volwassenen - door kouvatten op de ingewanden 
304  Dysenterie 
510  Hoest bij kinderen 
535  Huiduitslag 
603  Kinkhoest 
701  Koortswerende middelen 
790  Longtering 
982  Pokken 
1191  Tanden krijgen 
1349  Witte vloed 

item    Indon. naam    Ned. naam   
44s    Madoe asem    een olie bereid tamarinde vrucht tamarindus indica   
Beschrijving is de naam voor de zoogenaamde asem kawak olie, voor de bereiding waarvan verwezen wordt naar het Aanhangsel.
gebruikt bij:
1122  Spruw in den mond 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
233p    Mangga    Mangifera indica L.    Anacardiaceae   
Beschrijving Dit is een der meest verbreide vruchtboomen, die echter alleen in het warme laagland en in de lage heuvelstreken overvloedig draagt.
Er zijn tal van gecultiveerde vormen, waarvan de vruchten naar vorm en smaak zeer verschillen.
De mangga golek uit den Oosthoek is wel de grootste en lekkerste naast de mangga aroemmanis, de mangga gadoeng en de mangga madoe.
Ook de mangga kopjor uit de omstreken van Soerabaia behoort tot de grove, doch zeer smakelijke soorten.
De mangga gedong is een kleine soort. Deze komt voornamelijk uit het
Cheribonsche en kan ook nog tot de tafelvruchten worden gerekend.
Een andere kleine mangga is de mangga batjang, die practisch alleen door de bevolking wordt gegeten (zie Mangifera foetida).
De mangga is wel een van de smakelijkste vruchten, die in onzen Archipel groeien. Lang niet iedereen kan echter mangga verdragen. Velen krijgen er puisten van, enkelen uitslag en zelfs koorts.
Het verdient steeds aanbeveling mangga uit te zuigen en de onverteerbare vezels niet in te slikken. Vooral voor kinderen zijn deze zeer slecht, omdat ze de maag te veel bezwaren.
Een groote vrucht per dag, des middags na den maaltijd, is voor kinderen meer dan genoeg. Grootere hoeveelheden zijn schadelijk.
Kinderen eten graag jonge onrijpe mangga's, wat tegengegaan dient te worden. Kolieken, buikziekte, moeilijke urineloozing en hoofdpijn zijn er het gevolg van.
Tot moes gestoofd, zijn jonge mangga's echter een gezond en smakelijk eten. De mangga goerih is hiervoor het meest geschikt. Deze heeft n.l. geen terpentijnsmaak, is niet zuur en bevat veel zetmeel.
Zij, die een nier- of blaaskwaal hebben, mogen geen mangga eten.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
234p    Manggis,manggistan    Garcinia mangostana L.    Clusiaceae (Guttiferae)   
Beschrijving Een groote, veel melksaphoudende vruchtboom, die in de warmte het best draagt.
De boom wordt voortgeteeld door zaad. De cultuur is moeilijk en in de eerste tien jaar zijn geen vruchten te verwachten. De bloeitijd is tussen
Juli en October en de vruchtenoogst valt tusschen November en Maart.
De manggis is een smakelijke tafelvrucht. Toch is het niet geraden, er veel van te eten. Zij, die een zwakke maag hebben, zullen dit reeds bemerken na het nuttigen van tien of meer vruchten.
Vrouwen, die last hebben van baarmoederbloedingen, mogen geen manggistan eten.
Deze vrucht moet ook nimmer met suiker worden genuttigd, aangezien men er dan krampen en buikloop van krijgt.
De jonge bladeren kunnen bij het rundvee abortus met doodelijken afloop veroorzaken, wanneer ze onder het voer gemengd zijn.
Het sap uit de schil van rijpe vruchten is een goede merkinkt voor linnen.
De verkoolde schil, tot poeder gestampt en vermengd met wat kamferpoeder, is een goede tandpoeder.
gebruikt bij:
34  Amandelen (opgezette) 
192  Buikziekte bij volwassenen, - Dunne afgang 
326  Dysenterie 
582  Keelpijn 
1321  Vloeiingen na de bevalling of bij miskraam 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
235p    Mangko    Polyscias scutellaria (Burm.f.) Fosberg    Nothopanax scutellarium Merr    Araliaceae   
Beschrijving Een sierheester die ook wel als pagerplant wordt gebruikt. De bladeren worden in de Molukken wel gegeten. Op Java worden ze uitsluitend als medicijn gebruikt.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
236p    Maritja    Piper nigrum L.    Piperaceae   
Beschrijving Deze klimplant komt in de Molukken, op Sumatra en ook op Java gecultiveerd voor.
De kleine roode bessen, die aan lange trossen hangen, leveren naar gelang van de bereidingswijze de witte of de zwarte peper.
Het gebruik van peper als specerij is algemeen bekend. Peper is zeer verwarmend en in Indië nadeelig voor de gezondheid, daar zij een slechten invloed heeft op keel, lever en nieren.
Vooral voor de vrouwelijke organen is het gebruik van peper zeer schadelijk.
In verschillende medicijnen wordt peper echter wel gemengd en ook vaak als uitwendig middel gebezigd, om de huid te prikkelen.
Peperbladeren in de kleerenkasten houden motten, kakkerlakken en andere insecten weg.
gebruikt bij:
885  Motten en andere insecten 
1009  1011  Rheumatiek 
1069  Spit 

eerste pagina begin pagina volgende pagina begin vorige pagina einde vorige pagina laatste pagina