eerste pagina einde pagina volgende pagina begin vorige pagina einde vorige pagina laatste pagina

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
369p    Tandjong    Mimusops elengi L.    Sapotaceae   
Beschrijving Een boom, die nergens in Indië in het wild wordt aangetroffen, doch overal langs wegen en in tuinen wordt aangeplant om de geurige bloemen en de fraaie dichte kroon.
Bladeren, bloemen en bast zijn geneeskrachtig.
Van de bladeren maakt men sigaretten, die onder den naam roko seriawan worden verkocht en dienen tegen aandoening van het slijmvlies van neus en mond, welke sakit seriawan heet. (Iets anders dan de spruw, die ook zoo genoemd wordt.)
gebruikt bij:
43  Asthma 
238  Buikziekten bij volwassenen - als gevolg van koorts in den buik 
628  Koorts 
1018  Rheumatiek 
1193  Tanden (Loszittende) 
1198  Tandvleesch (Ziek en ontstoken) 

item    Indon. naam    Ned. naam   
64s    Tang kwe    vervanger voor sukade   
Beschrijving dat in de Indische keuken wel dienst doet als surogaat voor sukade. Benincasa hispida is het droog geconfijte vruchtvleesch van de halfrijpe bligoe.
De bereiding van tang kwe vindt men in het Aanhangsel.
Tang kwe is een gezonde snoeperij voor kinderen en het ware te wenschen, dat de moeders in Indië deze goedkoope lekkernij meer aan hun kinderen gaven in plaats van het maar al te vaak schadelijke suikergoed, dat de maag van streek brengt.
gebruikt bij:
503  Hoest als gevolg van kouvatten 
545  Huiduitslag (jeukerige) 
1270  Middelen ter bevordering van het urineeren 
1029  Roode hond 
1256  Urineeren met bloed 

item    Indon. naam   
65s    Tao ge   
Beschrijving heeten de kiemplantjes van katjang idjo of katjang tanah.
Oorspronkelijk is het een Chineesche lekkernij, maar het gebruik er van is thans in Indië zeer populair.
gebruikt bij:
598  Kindervoeding 
1456  Zwangerschap 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
370p    Tapak liman    Elephantopus scaber L.    Asteraceae (Compositae)   
Beschrijving Een kruid met dikken hoofdwortel en donkergroene bladeren. die als een rozet op den grond liggen, zooals hij de Hollandsche paardenbloem. Inheemsch is dit kruid hier niet, maar het komt thans vrijwel overal verwilderd voor beneden 1200 m zeehoogte.
gebruikt bij:
51  Baarmoederontsteking 
100  Bleekzucht bij vrouwen en kinderen 
205  Buikziekte bij volwassenen - Etterige afgang eventueel met bloed 
316  Dysenterie 
360  Eierstokken (ontsteking der) 
667  Koorts (hooge) 
687  Koorts (verkoelende middelen bij) 
637  Koorts 
700  Koortswerende middelen 
1116  Spruw - Hygiënische wenken en dieetvoorschriften 
1346  1351  1352  1357  1363  Witte vloed 
1398  wonden (verzachten en opdrogen van) 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
371p    Taroem    Indigofera spec.    Fabaceae-Faboideae (Leguminosae,Papilionaceae)   
Beschrijving De bladeren van dezen heester leveren de inlandsche indigo, die thans welhaast geheel verdrongen is door de geimporteerde synthetische kleurstof. Voor de toepassing wordt verwezen naar recepten
gebruikt bij:
135  Bof 
441  Gezwellen (etterige) 

item    Indon. naam    Ned. naam   
66s    Tawas    aluin   
Beschrijving is de inlandsche naam voor aluin. Het werkt desinfecteerend en wordt door de waschbazen ook wel gebruikt, om kaliwater helder te maken.
gebruikt bij:
975  Panoe kemibang 
1026a  Ringworm 
1257  Urineeren met bloed 
1312a  Verzwikking 
1401  wonden (wasschen, zuiveren en afsluiten van) 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
372p    Teboe    Saccharum officinarum L.    Poaceae (Graminea)   
Beschrijving Suikerriet wordt alom door de inlanders op hun erven aangeplant voor eigen gebruik, namelijk als versnapering (het rijpe riet wordt in schijfjes gesneden, die uitgekauwd worden) en ter bereiding van goela djawa, in dit geval goela teboe genoemd.
Rietsuiker is zeer gezond, ook voor kinderen.
Rietstroop maakt dik. Dit geldt ook voor het vee.
Paarden, die rietstroop krijgen, zweeten sterk bij het werk en zijn daardoor spoediger vermoeid.
Lijders aan suikerziekte en zij, die ontstoken nieren, of last van spruw hebben, moeten geen suiker gebruiken.
Voor medicinaal gebruik prefereeren de inlanders het donkere Cheribon riet. Dit zwarte riet is dan ook op de pasars in Midden-Java geregeld te bekomen.
gebruikt bij:
479  Hartkloppingen 
1055  Slijm 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
373p    Tegari    Dianella ensifolia (L.) DC.    Dianella bancana Miq    Phormiacea (Liliaceae)   
Beschrijving Even als Dianella montana Blume
Een mager plantje, dat in het gebergte groeit. De eerstgenoemde heeft blauwe bloemen en komt hoofdzakelijk op Sumatra voor. De tweede heeft geelwitte bloemen en is op Java zeer verbreid van 100 tot 1900 m zeehoogte.
De kromme kruipende wortel heeft vele vezelachtige bijwortels, die, als ze gebrand worden, een zoete geur afgeven. Ze worden onder reukwerk gemengd, tot bundeltjes bijeengebonden en onder den naam boentoet koeda op de pasars verkocht.
gebruikt bij:
67  Beenzweren (ernstige) 
1389  wonden (stinkende) 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
374p    Teki    Cyperus rotundus L.    Cyperaceae   
Beschrijving Een schijngras, dat niet hooger wordt dan 75 cm en smalle, donkergroene, glanzende bladeren heeft.
De oudere plantjes vormen vele uitloopers, waaraan knolletjes ontstaan die elk een halm dragen.
Het komt tot op 1000 m zeehoogte op Java voor en is een gevreesd onkruid, omdat het den bodem bedekt met een dicht net van wortels en dezen zeer uitput.
De knolletjes zijn van binnen wit en worden door de inlandsche bevolking zoowel versch als gedroogd in hun medicijnen gebruikt. Ze zijn in den inlandschen medicijnhandel steeds te bekomen en worden in Midden-Java meestal in gemalen toestand verkocht. Zie ook tike
gebruikt bij:
49  Baarmoederbloeding 
1163g  Stopmiddel 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
375p    Tembako    Nicotiana tabacum L.    Solanaceae   
Beschrijving Tabak wordt vrijwel overal in Indië gekweekt.
In de streken, waar geen Europeesche tabaksondernemingen zijn en de bevolking ook geen tabak als handelsproduct aanplant, wordt het toch voor eigen gebruik wel gekweekt.
gebruikt bij:
829  830  831  Maden 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
376p    Tembelekan,kembang telek    Lantana camara L.    Verbenaceae   
Beschrijving Een sterk riekende, omhooggerichte en min of meer klimmende heester, die over geheel Java voorkomt tot op 1700 m zeehoogte en veel als pagerplant wordt gebruikt.
Er bestaan gedoornde en ongedoornde variëteiten.
gebruikt bij:
44  Asthma 
61  Beenen (gebroken) 
142  Braakmiddel 
435  Gezwellen 
639  Koorts 
1020  Rheumatiek 
1291  Vergiftiging 

item    Indon. naam   
67s    Temoe   
Beschrijving is de algemeene naam voor allerlei geneeskrachtige wortels.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
377p    Temoe giring    Curcuma heyneana Vall. & V.Zyp.    Zingiberaceae   
Beschrijving Deze hooge temoesoort wordt veel gekweekt, maar komt in Oost-Java ook wildgroeiend voor.
De knollen zijn lang van vorm, op de breuk citroengeel en zeer bitter van smaak.
gebruikt bij:
334  Dysenterie 
855  Mazelen 
1304  Vervetting 
1411  1413  Wormen 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
378p    Temoe ireng,temoe itam    Curcuma aeruginosa Roxb.    Zingiberaceae   
Beschrijving Dit is een boschkruid, dat den naam ontleent aan het feit, dat de wortelknollen op de snede een donkere, loodkleurige kring vertoonen.
Het komt tussen 400 en 750 m zeehoogte voornamelijk in djati bosschen voor.
Het zetmeel uit de knollen doet wel als voedsel dienst.
gebruikt bij:
54  55  Baarmoederverzakking 
186  Buikziekte bij kinderen - tengevolge van ingewandswormen 
358  Eetlust opwekkend middel 
538  Huiduitslag 
713  Kraamvrouwen 
723  Kraamzuivering 
1038  Schurft 
1449  Zoogen 
1461  Zwangerschap 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
379p    Temoe koentji    Boesenbergia rotunda (L.) Mansf.    Gastrochilus panduratum Ridl.    Zingiberaceae   
Beschrijving Deze temoesoort is ook een boschkruid en wordt vaak kortweg koentji genoemd. Het wordt veel in tuinen en op erven gekweekt.
De lang gesteelde bladeren zijn ovaal van vorm met spitsen top. Ze zijn bovenop donkergroen en van onderen bleekgroen, behaard en wit gestippeld.
Er is een variëteit met witte en een met gele knolletjes. De laatste noemt men koentji koening.
Deze temoe wordt niet hoog en de knolletjes zijn in vergelijking met de andere temoe soorten - klein.
Het jonge loof wordt ,wel als groente bij de rijsttafel gegeten. De wortels dienen ook als toespijs en ter bereiding van atjar.
gebruikt bij:
153  156  Algemeene opmerkingen en raadgevingen - bij buikziekten - 
186  Buikziekte bij kinderen - tengevolge van ingewandswormen 
198  Buikziekte bij volwassenen - Dunne afgang zonder bloed 
216  Buikziekte bij volwassenen - door kouvatten op de ingewanden 
242  Buikziekten - Recept voor gedroogde kruiden 
273  274  Diarhee of buikloop 
323  Dysenterie 
337  Eczeem 
361  Eierstokken (ontsteking der) 
384  Gal 
811  Maagkramp 
823  Maagsappen (opwekken van de) 
1063  Slijmkoliek 
1236  Uitslag 
1285  Venerische ziekte 
1330  Vrouwelijke Organen (Ontsteking der inwendige) 
1347  1352  1357  1363  Witte vloed 

item    Indon. naam    Ned. naam   
68s    Temoe lati    zetmeel van kaempferia rotunda   
Beschrijving Is een vooral in Midden-Java bekende variëteit van de koenir poetih met geheel effen lichtgroene bladeren.
Het zetmeel van temoe lati werkt licht stoppend.
gebruikt bij:
208  Buikziekte bij volwassenen - als gevolg van zwakke ingewanden 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
380p    Temoe lawak    Curcuma xanthorrhiza Roxb.    Zingiberaceae   
Beschrijving Dit kruid komt veel in de bosschen voor en wel in de warmte. Ook groeit het op tegalgronden.
De wortelstok is een zeer bekend medicijn.
Versch doorgesneden is deze in het hart geel. Oudere wortels krijgen een vuile oranje kleur en bevatten vrij veel olie.
De empoe wordt als medicijn gebruikt en de bijwortels leveren een gemakkelijk verteerbaar kindervoedsel.
In lossen rooden grond kunnen de wortels zeer groot worden.
Wanneer geen versche wortels ter beschikking zijn, kan men zich behelpen met gedroogde. Deze zijn echter niet zoo werkzaam.
De versche knollen worden geraspt, het raspsel uitgeperst en het vocht door een doekje gefiltreerd. Dit moet een nacht blijven staan om te bezinken. Het bezinksel bevat rauw zetmeel, dat de maag bezwaart en niet moet worden ingenomen, omdat het ook slecht voor de nieren is.
Zij, die bij het gebruik van temoe lawak baat vinden, zijn vaak geneigd tot overmatig gebruik. Dit is echter niet goed en brengt de maag onnoodig van streek.
Als men een versche knol neemt ter grootte van een eendenei, is dat voor een dagelijksche dosis genoeg. Men krijgt daarvan een hoeveelheid vocht, om een portglas mede te vullen en dat is ruim voldoende.
De gedroogde knol moet eenigszins anders worden behandeld. Deze snijdt men in dunne schijfjes en trekt daar thee van.
gebruikt bij:
10  21  Aambeien of haemorrhoiden 
153  163  Algemeene opmerkingen en raadgevingen - bij buikziekten - 
37  39  Apenpokken, Kinderpokken of Waterpokken 
166  Buikziekte bij kinderen - dunne afgang met groene of donkere stof er bij 
186  Buikziekte bij kinderen - tengevolge van ingewandswormen 
170  Buikziekte bij kinderen - veelvuldige slijmerige afgang met bloed 
200  Buikziekte bij volwassenen - Ontlasting vrij normaal, doch vergezeld van dun kersrood bloed 
230  Buikziekte bij volwassenen - gevolg van endeldarmontsteking 
232  Buikziekten bij volwassenen- door inwendige hitte 
288  289  Diarhee of buikloop In hevige mate en meestal een voorbode van leverziekte 
327  Dysenterie 
336  340  Eczeem 
347  Eeltwonden 
354  357  Eetlust opwekkend middel 
417  Gastrische koortsen 
420  423  Geelzucht 
430  Gewrichtsaandoening 
601  Kindervoeding 
612  Knokkelkoorts 
624  625  632  Koorts 
744  Laxeermiddelen 
760  762  772  777  Leverziekte 
778  Liesgezwel bij mannen 
793  Loomheid 
841  Malaria 
868  Menstruatie (pijnlijke) 
873  Miltpijnen 
897  Netelroos 
1076  1098  Spruw (Indische) 
1192  Tanden krijgen 
1209  Transpireeren 
1254  1255  Urineeren met bloed 
196  Volwassenen - Dunne afgang alleen des morgens en na elken maaltijd krampen 
1438  Zog (middelen ter opwekking van het) 
1463  1465  Zwartwaterkoorts 
1400  wonden aan den voet 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
381p    Temoe mangga    Curcuma mangga Valeton & v.Zyp.    Zingiberaceae   
Beschrijving Deze temoe waarvan de jonge wortelstokken als lalab worden gegeten en daarom ook wel temoe lalab genoemd wordt is een dagelijksch pasarartikel. Hij wordt vrijwel overal aangeplant. Het zetmeel dat uit de empoe bereid wordt wordt als medicijn gebruikt.
In het javaansch noemt men deze plant ook wel temoe poetih.
gebruikt bij:
162g  Algemeene opmerkingen en raadgevingen - bij buikziekten - 
53  Baarmoederverzakking 
392  Gal (afdrijven van de) 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
382p    Temoe poetih    Curcuma zedoaria (Christm.) Roscoe    Zingiberaceae   
Beschrijving Deze temoe is naverwant aan de temoe lawak. Hij komt voor tot op 1000 m zeehoogte ook in djati-bosschen en op weidegronden.
De wortelstokken zijn van binnen geelwit en zeer bitter. De bladeren hebben aan beide zijden een purperkleurige band.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
383p    Temoe tis    Curcuma purpurascens Blume    Zingiberaceae   
Beschrijving Deze temoe komt veel in het wild voor, maar wordt ook op de erven aangeplant.
De bladnerven zijn eenigszins rood van kleur.
gebruikt bij:
203  Buikziekte bij volwassenen - Ontlasting met bloed en slijm 
208  Buikziekte bij volwassenen - als gevolg van zwakke ingewanden 
540  Huiduitslag 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
384p    Tempoe wijang    Emelia sonchifolia (L.) DC.    Senecio sonchifolius Moench    Asteraceae (Compositae)   
Beschrijving Een omhooggericht kruid met massieve, geen melksap bevattende lange stengels, dat op Java als onkruid voorkomt op zonnig en droog terein tot op 1750 m zeehoogte.
Op Bali noemt de bevolking deze plant tegil kijoeh en in de Soendalanden spreekt men van djonge.
De bloemhoofdjes lijken op paarse kwastjes.
De bladeren worden wel als groente gegeten.
gebruikt bij:
13  20  Aambeien of haemorrhoiden 
85  Binnenkoorts 
767  Leverziekte 
1087  1088  Spruw (Indische) 
1104  Spruw - Hygiënische wenken en dieetvoorschriften 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
385p    Tengkawang    Shorea stenoptera Burck.    Dipterocarpaceae   
Beschrijving Een vruchtboom, die op Sumatra en Borneoveelal verspreid voorkomt.
De vruchten van deze en van andere Shoreasoorten leveren de minjak tengkawang of het tengkawang vet, dat in Europa bekend is onder den naam van Borneo talk en behalve voor medicijnbereiding ook dient voor het maken van kaarsen.
De vruchten worden als boschproduct ingezameld, omdat nergens gesloten aanplantingen bestaan. De boomen komen veel voor langs de rivieren, waardoor de rijpe vruchten, die van de overhangende takken zijn afgevallen, drijvend worden meegevoerd en benedenstrooms kunnen worden opgevischt.
De vruchten laat men kiemen, waardoor de harde schalen openspringen en gemakkelijk te verwijderen zijn. De kiempjes worden afgebroken en de overblijvende zaadlobben worden aan de opkoopers ingeleverd, die ze voor uitvoer bestemmen ander den naam padi tengkawang. In Europa verkrijgt men daaruit daar warme persing de zoogenaamde Borneo talk.
In den inlandschen medicijnenhandel is minjak tengkawang overal te bekomen.
gebruikt bij:
1081  1089  Spruw (Indische) 
1314  Vlekken in het aangezicht 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
386p    Terate    Nelumbo nucifera Gaertn.    Nelumbium nelumbo Druce    Nymphaeaceae   
Beschrijving Deze forsche waterplant is de welbekende lotus, die door de Hindoes zoo wordt vereerd.
De vruchtjes worden als kastanjes gegeten.
gebruikt bij:
317f  Dysenterie 
368  Endeldarmontsteking 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
387p    Tereba    Rhinacanthus nasutis (L.) Kurz.    Rhinacanthus communis Nees.    Acanthaceae   
Beschrijving Een heester, die veel als pagerplant dienst doet.
De wortels worden ander den naam van akar tereba op de pasars verkocht.
gebruikt bij:
1027  Ringworm 

item    Indon. naam    Ned. naam   
69s    Teroesi    kopersulfaat   
Beschrijving is kopersulphaat (sulfas cupricus), de zoogenaamde kopervitriool of blauwe vitriool, die op de pasars verkocht wordt.
In zeer verdunde oplossing wordt het gebruikt, om wonden te reinigen bij mensch en dier. Ook dient het, om water te ontsmetten.
gebruikt bij:
346  Eeltwonden 
941  Ontsmettingsmiddel 
984  Pokken (Spaansche) 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
388p    Terong    Solanum melongena L.    Solanaceae   
Beschrijving Dit is de aubergine of eierplant, een lage struik, waarvan de vruchten gaarne door de inlanders worden gegeten. Ze ontbreken op geen enkelen pasar.
De vruchten komen in verschillende vormen en kleuren voor van rond tot komkommerachtig gerekt en van ivoorachtig wit tot donkerpaars.
De gerekte donkerpaarse, die ook in Europa bekend zijn en in Frankrijk gegeten worden, zijn hier te lande voor de Europeesche tafel het meest gewild.
Zij, die last hebben van den blinden darm, of lijden aan endeldarmontsteking, magen deze vruchten niet eten. Evenmin vrouwen, die een vergroote baarmoeder hebben, of lijden aan verzakking van dit orgaan.
gebruikt bij:
597  Kindervoeding 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
389p    Terong belanda    Cyphomandra betacea Cav.    Solanaceae   
Beschrijving Een op Java ingevoerde boomheester, die het best in de hoogere streken groeit en smakelijke vruchten geeft, die voor de Europeesche tafel als compote ,worden klaargemaakt.
Men maakt van de vruchten ook gelei en een snoeperij voor de jeugd in den geest van frambozenkoekjes. Voor de bereiding wordt verwezen naar het Aanhangsel.
De vruchten zijn bloedzuiverend, maar ongeschikt voor buiklijders. Zij die aan de keelorganen lijden, kunnen het sap van terong belanda niet verdragen.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
390p    Terong ngor,terong pait    Solanum indicum L.    Solanaceae   
Beschrijving Dit is een wildgroeiende soort met vruchten ter grootte van een duivenei.
De heester zelf is meestal gestekeld en rijk vertakt.
De vruchten zijn eerst donkergroen met lichtere vlekken en worden bij rijpheid zwavelgeel tot oranje.
gebruikt bij:
594  Kiespijn 
976  Panoe kemibang 
1073  Sproeten 
1315  Vlekken in het aangezicht 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
391p    Terpentijn    Pinus merkusii Jungh. & de Vriese    Pinaceae   
Beschrijving Terpentijn is de hars of balsem, die bij beschadiging uit den stam van verschillende pijnboomen vloeit.
In Indië is het de P. merkusii die op Noord-Sumatra voorkomt en terpentijn levert, die thans ook stelselmatig wordt gewonnen.
Wat men gewoonlijk terpentijn noemt, is feitelijk de terpentijnolie of minjak toesam, die verkregen wordt door distallatie van de gewonnen terpentijn, waarbij de eigenlijke colophonium of hars achterblijft.
gebruikt bij:
141  Borstpijn 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
392p    Thee,    Camellia sinensis (L.) Kuntze    Theaceae   
Beschrijving Het gebruik van thee is bekend.
De origineele Chineesche-thee, die vroeger op Java is ingevoerd en hier en daar nog wel ongekruist voorkomt, is voor den handel van geen belang.
Als cultuurplant zijn twee variëteiten van belang bekend ander den naam van Assam-thee en Java-thee.
Aan zichzelf overgelaten, wordt de theeplant een boom. Daar snoeien houdt men de boompjes echter zoo klein, dat de blaadjes met de hand kunnen worden geplukt.
In de Preanger zijn uitgebreide bevolkingsaanplantingen. Een deel van het product wordt daar de bevolking zelf bereid, maar nog veel meer wordt als opkoopthee in den vorm van versch geplukt blad aan de Europeesche fabrieken geleverd.
Java voert veel thee uit, die steeds een goede markt heeft gehad.
Verschillende Europeesche ondernemingen leveren tegenwoordig ook thee in detailverpakking voor binnenlandsche consumptie,
In Europa wordt Java-thee steeds gemengd met andere soorten en gebruikers in Holland, die aan deze melanges gewend zijn, vinden de zuivere Java-thee niet lekker.
De Chineesche bevolking van Nederlandsch-Indië gebruikt zeer veel thee, die echter voor het grootste deel uit China wordt geimporteerd. Zij hebben hun eigen wijze van thee zetten. De droge blaadjes worden in het kopje gedaan en daar wordt kokend water op gegoten. Het kopje wordt met een daarbij behoorend dekseltje afgesloten en dit laat men zoo eenige minuten trekken, waarna de thee zonder verdere toevoeging voor het gebruik gereed is. Men zal moeten toegeven, dat de thee zo fijner is dan op de wijze, zooals ze vaak door Europeanen wordt gezet, n.l. getrokken en vaak zelfs gekookt (wat al zeer slecht is), maar als regel veel te sterk, wat geneutraliseerd wordt daar overmatige toevoeging van suiker en melk.
De fabrikanten geven op de detailverpakking tegenwoordig veelal voorschriften voor het zetten. Het ware te wenschen, dat men die voorschriften stipt opvolgde. Men zou dan een veel beter product krijgen dan men nu gewoonlijk voorgezet krijgt.
Thee, die te sterk is af gekookt heeft, veroorzaakt hoofdpijn.
gebruikt bij:
1025  Rimpels in het gelaat 
1405  wonden (wasschen, zuiveren en afsluiten van) 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
393p    Tike    Eleocharis dulcis (Burm.f.) Henschel.    Heleocharis plantaginoidea    Cyperaceae   
Beschrijving Een omhooggericht kruid met vele stengels op denzelfden wortelstok en lange ondergrondsche uitloopers.
Deze plant groeit in poelen, aan waterkanten, in zoet of brak water en komt tot op 1000 m zeehoogte voor.
Bij sommige vormen ontstaan aan de uitloopers knolletjes, die te Batavia op de pasars worden verkocht.
Ze worden wel gekookt rondgevent en ook tot emping verwerkt.
Op Java heeten ze wel teki-tike.
Knolletjes van veel grootere afmeting dan die hier groeien, worden uit
China geimporteerd. Deze zijn van eenzelfde of naverwante plant, die daar inheemsch is.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
394p    Tikel baloeng    Equisetum debile Roxb. ex Vaucher    Equisetaceae   
Beschrijving Een klimmend kruid met slappe stengels, die een lengte van twee meter kunnen bereiken.
Op Java komt het op vochtig terein voor tussen 300 en 2700 m zeehoogte.
De stengels zijn in den inlandschen medicijnhandel bekend als greges otot of greges toelang.
Met dezen zelf den Javaanschen naam wordt ook de Kajoe oerip aangeduid.
Zie ook tikel toelang.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
395p    Tikel toelang    Cissus quadrangularis L.    Vitis quadrangularis Wall.    Vitaceae   
Beschrijving Een klimmend kruid met scherpen reuk, dat op Java ook wel tikel baloeng wordt genoemd.
De stengeldeelen zijn vierhoekig en gevleugeld. Aan de knoopen zijn de stengels geknikt, wat de plant een eigenaardig voorkomen geeft.
Deze plant groeit in het warme laagland en laat zich gemakkelijk stekken.
gebruikt bij:
60  Beenen (gebroken) 
65  Beenkneuzing 
124  Bloedvergiftiging 
433  Gewrichtsontsteking 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
396p    Tjabe    Capsicum annuum L.    Solanaceae   
Beschrijving Dit kruid wordt overal in Indië aangeplant. Op Java veelal als tweede gewas op sawahs.
De vruchten, die algemeen bekend zijn ander den naam van lombok of Spaansche peper, zijn onmisbaar voor de rijsttafel.
Ze zijn zeer verhittend, bevorderen de spijsvertering en zijn voor de ingewanden niet zoo schadelijk als de gewone peper.
De bladeren, die wel op wonden worden gebruikt, komen op de pasars ander den naam van godong sabrang.
In de Soenda-landen wordt de plant zelf ook sabrang genoemd.
gebruikt bij:
1394  wonden (verzachten en opdrogen van) 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
397p    Tjabe djawa    Piper retrofractum Vahl.    Piperaceae   
Beschrijving Dit is een klimplant net als de gewone peper en de sirih. Gekweekt wordt ze bijna niet, omdat ze in het wild overvloedig wordt aangetroffen vooral op arme droge gronden dicht aan de kust.
De cylindrische vruchtaren, de zoogenaamde lange peper. zijn 4 cm lang, blijven lang groen en hard, doch worden ten slotte geel en later roodachtig en week.
De witte zaden, die zoo groot zijn als rijstkorrels, komen in den inlandschen medicijnhandel in Midden-Java voor ander den naam van tjabe soelah of tjabe alas.
gebruikt bij:
274  Diarhee of buikloop 
774  Leverziekte 
797  Loomheid In de ledematen 
977  Podagra 
1218  Transpireermiddel 

item    Indon. naam    Ned. naam   
70s    Tjabe itam    alleen de naam van simplex   
gebruikt bij:
63  Beenen (gezwollen) van zwangere vrouwen 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
398p    Tjabe rawit,lombok setan    Capsicum frutescens L.    Solanaceae   
Beschrijving Deze plant is kleiner dan de gewone tjabe. De vruchten zijn ook lang niet zoo groot. Geheel rijp zijn ze rood af oranje, doch ze worden immer gepkukt, als ze half rijp en nog fraai groen zijn.
Ze zijn buitengewoon scherp. Veel gebruik hiervan is schadelijk, vooral voor lijders aan ingewandsziekten en voor hen, die wonden hebben, of aan oogen of keel sukkelen.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
399p    Tjampedak    Artocarpus integer (Thunb.) Merr.    Artocarpus champeden Spreng.    Moraceae   
Beschrijving Een vruchtboom, die op Java zeer algemeen is en naverwant aan de nangka.
De vruchten zien er ook uit als nangka's, doch zijn kleiner en hebben een gladde schil.
Van de nangka is deze boom te onderscheiden, doordat de bladeren behaard zijn, wat bij de nangka niet het geval is.
In het Oosten van den Archipel komt de tjampedak in het geheel niet voor. De vruchten, die daar tjampedak worden genoemd, zijn inderdaad kleine nangka's van een variëteit, die daar wel inheemsch is.
Tjampedakvruchten zijn fijner dan nangka's. Javanen en Maleiers hechten groote waarde aan het gebruik van deze vruchten.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
400p    Tjangkring    Erythrina fusca Lour.    Fabaceae-Faboideae (Leguminosae,Papilionaceae)   
Beschrijving Een dikke en groote boom met fraaie roode bloemen en vele stekels.
Op Java wordt hij beneden 700 m zeehoogte veelal aan de oevers van rivieren aangetroffen.
De wortel en de bast worden als medicijn gebruikt.
gebruikt bij:
557  Jeuk 
980  Pokken 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
401p    Tjempaka koening    Michelia champaca L.    Magnoliaceae   
Beschrijving Een hooge boom, die tot boven 1000 m zeehoogte op Java voorkomt en veel wordt aangeplant om de welriekende bloemen, die bij de inlandsche bevolking in hoog aanzien staan.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
402p    Tjempaka poetih    Michelia alba DC.    Magnoliaceae   
Beschrijving Een echte woudreus met welriekende witte bloemen.
Hij kan alleen door stekken worden vermenigvuldigd.
gebruikt bij:
682  Koorts (telkens terugkeerende) van lage temperatuur 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
403p    Tjendani    Santalum album L.    Santalaceae   
Beschrijving Een boom met rechten rolronden stam zonder wortellijsten of groeven, die in het wild op Java alleen in het Oostelijk deel voorkomt beneden 1200 m zeehoogte.
Op Madoera is deze boom vrij algemeen.
Deze boom levert het sandelhout, dat vroeger een belangrijk exportartikel was van de kleine Soenda-eilanden, maar sedert lang voor het grootste deel is uitgeroeid.
De bekende eigenaardige geur ontwikkelt zich eerst tijdens het indrogen en is dus aan het versche hout niet waar te nemen.
gebruikt bij:
43  Asthma 
175  Buikziekte bij kinderen - Dunne ontlasting met velletjes 
205  Buikziekte bij volwassenen - Etterige afgang eventueel met bloed 
255  Darmontsteking 
284  Diarhee of buikloop In hevige mate en meestal een voorbode van leverziekte 
317c  Dysenterie 
799  Lijken 
1285  Venerische ziekte 
197  Volwassenen - Dunne afgang alleen des morgens en na elken maaltijd krampen 

eerste pagina begin pagina volgende pagina begin vorige pagina einde vorige pagina laatste pagina