eerste pagina einde pagina volgende pagina begin vorige pagina einde vorige pagina laatste pagina

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
58p    Dempol lelet    Glochidion molle Blume    Euphorbiaceae   
Beschrijving Een breedvertakte boomheester, met wollige bladeren, die te Batavia ook wel met den naam ketoembel wordt aangeduid. Hij komt in het warme laagland zoowel als in meer gematigd klimaat voor. De bloemen zijn klein en resedakleurig, ze zitten in de oksels der bladstelen. De bladeren worden ook wel slangeblad genoemd, omdat het sap dienstig is tegen vergiftige slangebeten.
gebruikt bij:
70  Beet (vergiftige) 
203  204  Buikziekte bij volwassenen - Ontlasting met bloed en slijm 
207  Buikziekte bij volwassenen - gevolg van het nuttigen van moeilijk verteerbaar voedsel 
220  Buikziekte bij volwassenen - infectie bijvoorbeeld door slecht drinkwater 
205  Buikziekte bij volwassenen - Etterige afgang eventueel met bloed 
324  Dysenterie 
578  Keelaandoening 
593  Kiespijn 
1200  Tandvleesch (Ziek en ontstoken) 
1254  Urineeren met bloed 
1355  Witte vloed 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
59p    Dempol lelet    Glochidion obscurum (Roxb.) Blume    Euphorbiaceae   
Beschrijving Een boom, die op Java zeer algemeen is in de lagere heuvellanden. De bloemen zijn resedakleurig en de vruchten magentarood.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
60p    Dempol lelet    Glochidion obscurum (Roxb.) Blume var macrocalyx J.J. Smith    Euphorbiaceae   
Beschrijving Een lage boom, die op Java veel voorkomt tusschen 50 en 1500 m zeehoogte. Het sap van de jonge blaadjes geeft men wel aan kraamvrouwen en thee van de bladeren getrokken is dienstig tegen dysenterie.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
61p    Dempol lelet,reuze demol lelet    Glochidion rubrum Blume    Euphorbiaceae   
Beschrijving Deze heester komt op Java algemeen voor, doch niet in het warme laagland. De bladeren worden gebruikt tegen kramphoest.
Van de reuzen dempol lelet zijn de bast zoowel als bladeren zeer samentrekkend en worden bij buikziekte gebruikt. Ze mogen niet gekookt worden, maar dienen in warm water te worden afgetrokken, dan wel in koud water zacht gekneusd te worden.
gebruikt bij:
207  Buikziekte bij volwassenen - gevolg van het nuttigen van moeilijk verteerbaar voedsel 
210  Buikziekte bij volwassenen - door verwijding van den dikken darm 
242  Buikziekten - Recept voor gedroogde kruiden 
319  Dysenterie 
1161  Stopmiddel 

item    Indon. naam   
17s    Dempol lelet sawan angoong   
Opmerking(pr): Als U meer weet over dit simplex zou ik dat graag vernemen:piet@hoefsmid26.nl
gebruikt bij:
293  Diarhee of buikloop als gevolg van zenuwachtigheld 
303  Duizelingen 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
62p    Deres,deresan    Pouzolzia zeylanica (L.) Benn.    Urticaceae   
Beschrijving Een veelstengelig kruid, dat op vochtig terein groeit van de laagvlakte tot op 1600 m zeehoogte, dat ook wel oerang-aring genoemd wordt.
gebruikt bij:
561  Kalmeermiddelen 
1445  Zog (middelen ter opwekking van het) 

item    Indon. naam   
18s    deresan   
Beschrijving Deresan is de Javaansche naam voor vocht dat afgetapt wordt zooals legen. Zie ook onder Randoe alas.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
63p    Dilem    Pogosestemon spec.    Lamiaceae (Labiatae)   
Beschrijving Een kruid dat op Java en Sumatra inheemsch is en waarvan de welriekende bladeren wel gebruikt worden in het waschwater. Ook worden ze onder parems gemengd. Een der pogostemonsoorten levert het blad waaruit de patchouli reukstof wordt gewonnen.
gebruikt bij:
320  Dysenterie 

item    Indon. naam   
19s    Diadam,diadam arab   
Beschrijving Diadam arab is de bereide aloe, die uit Bombay wordt aangevoerd en op de pasars tot hoogen prijs wordt verkocht. de Arabieren plegen kleine stukjes te kauwen als bloedzuiverend middel.
Zie ook onder Aloe.
gebruikt bij:
128  Bloedzuiverend middel 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
64p    Djae    Zingiber officinale Roscoe    Zingiberaceae   
Beschrijving Dit kruid, dat circa een halve meter hoog wordt en in alle tropische landen wordt gekweekt, eischt een vochtig klimaat, veel zon en lossen goed gedraineerden grond. Om het rotten te voorkomen, mogen de wortelstokken vooral niet te diep worden gepoot. Deze wortelstokken zijn de bekende gemberwortels. Het geconfijte en het droog gekristalliseerde product wordt in onzen Archipel niet gemaakt, doch hoofdzakelijk uit
Kanton geimporteerd.
gebruikt bij:
448  Griep 
523  Hoofdpijn door kouvatten 
808  Maagkramp 
1065  Speekselafscheiding (te overvloedige) 
1213  1215  1218  Transpireermiddel 
1444  Zog (middelen ter opwekking van het) 
1388  wonden (stinkende) 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
65p    Djagoeng    Zea mays L.    Poaceae (Graminea)   
Beschrijving Een forsche grassoort, die in alle warme en tropische landen wordt gekweekt en de mais of. Turksche tarwe levert. Blad en stengels zijn een gezocht veevoeder. de kolven worden op verschillende wijzen tot voedsel voor den mensch bereid en dienen ook vaak tot versnapering. de kleur van rijpe mais varieert van geel tot oranje. Jonge vruchten zijn geelgroen. de zaden zijn dan nog zacht en smaken zoet. Men eet ze rauw of gekookt.
gebruikt bij:
93  94  Blaassteen 
372  Engelsche ziekte 
404  Galsteen 
1260  1278  Middelen ter bevordering van het urineeren 
908  Nierkoliek 
910  Nierlijden 
1443  Zog (middelen ter opwekking van het) 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
66p    Djaha    Terminalia bellirica (Gaertn.) Roxb.    Combretaceae   
Beschrijving Deze woudreus komt in Midden- en Oost-Java verspreid voor beneden 300 m zeehoogte, meestal in djatibosschen. Hij heet ook wel djaha kebo of djaha sapi. de zeer jonge vruchtjes komen in den inlandschen medicijnhandel voor onder den naam van djaha soekoen of madja soekoen.
Algemeen is deze medicijn echter niet. Ze worden gebruikt bij het samenstellen van enkele djamoes. Meer bekend zijn de van de zaden ontdane rijpe vruchten, die verkocht worden onder den naam djaha, djaha lawe of djalawe. Behalve als medicijn worden ze ook gebruikt in de ververij en bij de lederbereiding. Tot dit doel worden ze in groote hoeveelheden uit Britsch-Indië uitgevoerd onder den naam beleric myrobalans. Verder maakt men er inkt van en een kleurmiddel, om de tanden zwart te maken.
gebruikt bij:
1331  Vrouwelijke Organen (Ontsteking der inwendige) 
1357  1359  Witte vloed 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
67p    Djaha keling, madja keling    Terminalia chebula Retz.    Combretaceae   
Beschrijving Djaha keling of madja keling heeten de geimporteerde gedroogde rijpe of halfrijpe vruchten van T. chebula, die uit Britsch-Indië afkomstig zijn en in den exporthandel black myrobalans worden genoemd. Ze zien er uit als gepelde amandelen, doch zijn niet zoo plat. Djaha keling heeten ook de gedroogde vruchten van den blabah Terminalia citrina (Gaertn.) Roxb(T. arborea K.&V.), een hooge boom, die op Java voorkomt tusschen 65 en 200 m zeehoogte, doch vrij zeldzaam is.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
68p    Djamblang    Syzigium cumini (L.) Skeels    Eugenia cumini Mer.    Myrtaceae   
Beschrijving Deze ooftboom wordt op Java veel aangeplant en komt in Midden- en
Oost-Java ook wildgroeiend voor. De bast zoowel als de zaden zijn een erkend middel tegen suikerziekte. Veelvuldig gebruik van de vruchten is niet gezond, daar ze zeer samentrekkend zijn, het urineeren beletten en koorts opwekken. De wilde djamblang met kleine donkerpaarse vruchten en weinig vruchtvleesch, dat zeer wrang is, is voor de consumptie minder geschikt. Men noemt deze ook wel de oewet krikil. De veredelde soort is grooter, heeft een kleinere pit, meer vruchtvleesch en is zeer smakelijk. De derde soort is de zoogenaamde witte doewet of djoewet bawang met witte vruchten, die zeer wrang zijn, maar als geneesmiddel hoog geprezen worden.
gebruikt bij:
162e  Algemeene opmerkingen en raadgevingen - bij buikziekten - 
58  Bedwateren 
95  Blaasverzwakking 
1185  Suikerziekte 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
69p    Djamboe aer    Syzigium aqueum (Burm.f.) Alston    Eugenia aquea Burm.f.    Myrtaceae   
Beschrijving Een kleine vruchtboom, die op Java alleen in de laagvlakte gecultiveerd voorkomt. de vruchten zijn wit of rose. de smaak is vrij flauw. Kinderen eten ze gaarne en, met mate gebruikt, zullen ze niet schaden.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
70p    Djamboe aer mawar    Syzigium jambos (L.) Alston    Eugenia jambos L.    Myrtaceae   
Beschrijving Deze boom wordt tot 15 m hoog en komt op Java uitsluitend gecultiveerd voor. de kleine vruchten zijn bleek geel of bleek groen en hebben een karakteristieken geur als van rozenwater.
Vooral in Midden-Java is deze vrucht zeer gezocht.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
71p    Djamboe bidji    Psidium guajava L.    Myrtaceae   
Beschrijving Deze lage vruchtboom of heester groeit beneden 1000 m zeehoogte. Hij wordt veelvuldig in het wild aangetroffen. de javaansche naam is djamboe kloetoek. de eetbare vruchten zijn geelgroen. Matig gebruik zal het lichaam niet schaden. Rauw moeten ze echter verboden worden voor hen, die hardlijvig zijn. Gestoofd met goela aren, is het een smakelijke kost, die iedereen kan eten. Het inwendige van de vrucht dient afzonderlijk te worden gekookt en daarna gezeefd, om de pitjes te verwijderen. Het resteerende nat wordt dan aan het eigenlijke vruchtvleesch toegevoegd. Als medicijn zijn de vruchten met rood vruchtvleesch het beste. Deze variëteit heeft ook roode nerven. De afkooksels, die tegen buikziekte worden ingenomen, mogen vooral niet te straf worden gemaakt, want dan veroorzaken ze endeldarmontsteking.
gebruikt bij:
159  Algemeene opmerkingen en raadgevingen - bij buikziekten - 
177  Buikziekte bij kinderen - Tengevolge van kouvatten 
178  Buikziekte bij kinderen - klimaatwisseling in het gebergte 
171  Buikziekte bij kinderen - veelvuldige slijmerige afgang met bloed 
209  Buikziekte bij volwassenen - als gevolg van zwakke ingewanden 
214  Buikziekte bij volwassenen - door het gebergte 
193  Buikziekte bij volwassenen, - Dunne afgang 
261  262  263  272  Diarhee of buikloop 
316  Dysenterie 
1084  Spruw (Indische) 
1153  Stopmiddel 
1321  Vloeiingen na de bevalling of bij miskraam 
1353  1354  Witte vloed 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
72p    Djamboe bol    Syzigium malaccense (L.) Merr. & L.M. Perry    Eugenia malaccensis (L.) Merr. & L.M. Perry    Myrtaceae   
Beschrijving Deze boom levert een der beste soorten djamboe. de vruchten hebben meer dan de andere den vorm van een appel, ze zijn lichtrood gekleurd met donkeroode strepen. Tot op 1000 m zeehoogte wordt de djamboe bol overal aangeplant en draagt het best op vochtig terein.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
73p    Djamboe monjet    Anacardium occidentale L.    Anacardiaceae   
Beschrijving Dit is een beslist schadelijke djamboe. de vruchtwand scheidt een stof af, die hevige huidontsteking veroorzaakt. Na het eten van deze vrucht krijgt men spoedig persingen.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
74p    Djamboe semarang,djamboe dersana    Syzygium samaragense (Blume) Merr. & L.M. Perry    Eugenia javanica Lam.    Myrtaceae   
Beschrijving Van dezen ooftboom onderscheidt men een variëteit met witte en een met roode vruchten. Beide zijn zeer gezocht. Ze zijn bijna peervormig, iets meer gedrongen en grooter en smakelijker dan de djamboe aer. Deze soort groeit het best in de laagvlakte.

item    Indon. naam   
20s    Djamoer   
Beschrijving is de verzamelnaam, waarmede de Javaan niet alleen de werkelijke paddenstoelen aanduidt, maar ook allerlei zwammen (enkelvoud fungus, meervoud: fungi). Enkele eetbare soorten zullen hier nader worden behandeld. Eetbare paddenstoelen herkent men aan hun reuk en aan de groeiplaatsen. Men moet bijvoorbeeld nimmer paddenstoelen van een mesthoop nemen, en ook niet die, welke onder een afdak groeien. Bij voorkeur zoekt men ze op weidegrond of op tegalans.
In Indië moet men de paddenstoelen des morgens zoo vroeg mogelijk gaan zoeken. Later op den dag zijn ze omgeven door een zwerm kleine insecten, hetgeen reeds wijst op een begin van bederf. Het is trouwens altijd raadzaam, om het buitenste huidje te verwijderen en de paddenstoelen daarna in warm water te weeken.
De eetbare aardpaddenstoel komt in den westmoesson, voornamelijk in de maand Jannari, veelvuldig voor en wel vooral op plaatsen, waar een nest van witte mieren is geweest. Zoodra de larons door de kleine openingen in den bodem naar buiten komen, steekt de bergbewoner als herkenningsteeken ter plaatse een stokje in den grond. Hij weet zeker, daar later met goed gevolg naar deze eetbare aardpaddenstoelen te kunnen graven.
Behalve aard- en grondpaddenstoelen heeft men ook djamoers, die op rottend hout groeien of zelfs op levende stammen, zooals de djamoer gagan, die tegen rheumatiek wordt gebruikt.
Eetbaar zijn die, welke op oude koffiestammen en op dadap groeien. Met die, welke op giftige boomen worden aangetroffen, dient men uiterst voorzichtig te zijn.

item    Indon. naam   
21s    Djamoer barat   
Beschrijving is een soort die veel in pas bewerkte tuinen opkomt. Evenals de djamoer sijoeng is deze paddenstoel als voedsel zeer gezond en versterkend. Ze worden als delicatesse gebruikt bijvoorbeeld als toespijs bij de rijsttafel. Ze worden gebraden met zout en asem, of met melk tot soep gestoofd, dan wel gebakken als croquetten.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
75p    Djamoer brama    Pycnoporus sanguineus (L.) Murr.    Polyporaceae   
Beschrijving Deze paddenstoel komt veel voor in Indië op rottend hout.
De kleur is bloedrood en verbleekt bij drogen tot vuil oranje. Ze worden bij groote hoeveelheden op de pasars omgezet, want ze zijn een medicijn tegen venerische ziekten.
Fijn gemaakt in warme olie, dienen ze als massagemiddel bij knobbelgezwellen.
Ze zijn zeer giftig en veroorzaken braking en bedwelming.
gebruikt bij:
52  Baarmoederverzakking 
320  Dysenterie 
608  Knobbelgezwellen 
1285  Venerische ziekte 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
76p    Djamoer impes    Calvatia spec.    Lycoperdaceae   
Beschrijving Deze paddenstoel groeit boven den grond en ziet er zwart of geelachtig grijs uit. Hij kan zoo groot worden als een kinderhoofd. Het buitenste omhulsel is taai. Het inwendige is een stofmassa, welke zeer geneeskrachtig is.
gebruikt bij:
362  Eierstokken (opzetting der) 
778  Liesgezwel bij mannen 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
77p    Djamoer koeping tikoes    Auricularia polytricha (Mont.) Sacc.    Auriculariaceae   
Beschrijving Dit is een houtzwam, die haar naam ontleent aan de gelijkenis met muizenoortjes. Bij Oostersche volken is ze een belangrijk consumptie-artikel. Gedroogd, worden ze hier ook nog in groote hoeveelheden uit China ingevoerd. Dit gedroogde product ziet er uit als bruinzwarte korsten. In water nemen ze echter hun oorspronkelijken vorm weder geheel aan.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
78p    Djarak    Ricinus communis L.    Euphorbiaceae   
Beschrijving Een kleine boom met groote blauwachtig groene bladeren, die de zaden levert, welke als djarakpitten een belangrijk uitvoerartikel vormen.
De olie, die uit de zaden geperst wordt en voor industrieele doeleinden is bestemd, wordt djarak- of ricinusolie genoemd. De koude persing, om medicinale olie te verkrijgen, levert de bekende wonderolie of castorolie, die een overbekend purgeermiddel is.
gebruikt bij:
1  Aambeien of haemorrhoiden 
155  156  Algemeene opmerkingen en raadgevingen - bij buikziekten - 
165  Buikziekte bij kinderen - dunne afgang met groene of donkere stof er bij 
178  Buikziekte bij kinderen - klimaatwisseling in het gebergte 
207  Buikziekte bij volwassenen - gevolg van het nuttigen van moeilijk verteerbaar voedsel 
213  Buikziekte bij volwassenen - door het gebergte 
189  Buikziekte bij zuigelingen 
280  Diarhee of buikloop met waterigen afgang, vaak geel en soms groen of zwart 
317  326  328  Dysenterie 
400  404  406  Galsteen 
446  Griep 
456  Haargroei (bevorderen van den) 
550  Hygiëne 
602  Kinkhoest 
737  Laxeermiddelen 
779  Lintworm 
896  Netelroos 
932  933  Ontlasting bij kinderen 
984  Pokken (Spaansche) 
1063  Slijmkoliek 
1077  1080  1085  1100  Spruw (Indische) 
1170  Stramheid In de beenen 
1293  Vergiftiging 
1412  Wormen 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
79p    Djarak pager    Jatropha curcas L.    Euphorbiaceae   
Beschrijving Deze groote heester wordt op Java veel voor pagers gebruikt. Een andere naam op Java is djarak in of djarak tjina. In de Maleische streken zegt men ook wel djarak wolanda.
De zaden, die veel olie bevatten, zijn eenigszins giftig. Ze zijn egaal dof zwart en na drogen vol kleine barstjes, waardoor ze gemakkelijk te onderscheiden zijn van de echte djarakzaden, die gevlekt zijn, doch volkomen glad blijven.
Het gebruik van deze zaden verwekt braking, afgang en duizeligheid. De oogen van den patiënt gaan diep in de kassen liggen, het koude zweten breekt hem uit en de polsslag wordt merkbaar flauwer. De verschijnselen hebben veel weg van een cholera-aanval. Soms worden deze zaden wel met boos opzet toegediend, om iemand een chronische diarrhee te bezorgen, welke den dood tengevolge kan hebben. Een tegengif is brandewijn.
Ook de olie uit de zaden is voor inwendig gebruik giftig.
Bij insnijding scheidt de schors een waterig vocht af, dat helderder is naar gelang men een jongeren stam heeft. Aan de lucht wordt het troebel. Het is een drastisch purgeermiddel en wordt ook gebruikt als mondspoeling bij bloedend tandvleesch.
gebruikt bij:
585  Kiespijn 
837  Maden 
935  936  Ontlasting (moeilijke) 
925  929  Ontlasting 
1290  Vergiftiging 
1383  wonden van de huid 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
80p    Djati    Tectona grandis L.f.    Lamiaceae (Labiatae,Verbenaceae)   
Beschrijving Dit is de boom, die het djati- of teakhout levert.
Een afkooksel van het hout en ook van de bladeren werd vroeger ingenomen tegen cholera.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
81p    Djati blanda    Guazuma ulmifolia Lam. var. tomentosa Schum.    Sterculiaceae   
Beschrijving Deze boom groeit, mits goed verzorgd, in de warmte zeer snel.
De bloemen zijn cremekleurig en klein.
De stekelige vruchten worden, als ze rijp zijn, zwart. Kinderen eten ze wel als versnapering. Overmatig gebruik veroorzaakt diarrhee. De verkoolde rijpe vruchten verdrijven opgezetheid in de maagstreek.
Thee, van de bladeren getrokken, werkt uitstekend als vermageringsmiddel en gaat vervetting van de inwendige organen tegen. Zij, die dit middel toepassen en er goede resultaten van zien, zijn spoedig geneigd, het gebruik op te voeren en te overdrijven. Men heeft al ervaren, dat overmatig gebruik zeer nadeelig is.
gebruikt bij:
211  Buikziekten bij volwassenen - als gevolg van te zwakke maagsappen 
278  Diarhee of buikloop herhaaldelijke aandrang met een moe gevoel in den buik en pijnlijk fondament 
411  Gassen 
509  Hoest bij kinderen 
968  Opgezet gevoel 
1300  1301  Vervetting 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
82p    Djenggi,kalapa laoet    Lodoicea maldivica (J.Gmelin) Pers.    Arecaceae (Palmae)   
Beschrijving Djenggi is de javaansche naam voor L. maldivica, een zeer zeldzame cocospalm die inheemsch was op de Seychellen maar aan het uitsterven is.
De vruchten, die wel 40 cm groot worden, worden wel eens drijvende in zee aangetroffen en spoelen nu en dan aan. Deze palm bloeit voor het eerst als hij meer dan 30 jaar oud is en het duurt drie jaar voor de vrucht de normale grootte bereikt heeft en dan is ze nog lang niet rijp.
Aan het kiemwit van deze vruchten schrijven de inlanders groote geneeskracht toe. Het is uit den aard der zaak zeer zeldzaam en dus hoog in prijs.
gebruikt bij:
112  bloedspuwing 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
83p    Djengkol    Archidendron pauciflorum (Benth.) Nielsen    Pithecolobium lobatum Benth.    Fabaceae-Mimosoideae (Leguminosae,Mimosaceae)   
Beschrijving Deze boom, die in de warmte en in een gematigd klimaat groeit, wordt op
Java en Sumatra overal aangeplant om de vruchten.
De zaden zijn bij de bevolking zeer gewild. Door het gebruik krijgt de urine een sterken doordringenden stank.
Overmatig gebruik veroorzaakt verstopping van de nieren gepaard met hevige kolieken, die ondraaglijke pijnen veroorzaken.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
84p    Djenitri    Elaeocarpus angustifolius Blume    Elaeocarpus ganitrus Roxb.    Elaeocarpaceae   
Beschrijving Een boom van middelmatige hoogte, die in geheel Zuid-Azië inheemsch is en groeit tusschen 500 en 1000 m zeehoogte. Op
Java en Sumatra wordt hij overal aangeplant om de vruchten.
Deze zijn donkerpaars en hangen aan dunne steeltjes. Vruchtvleesch is er niet veel aan. De kern wordt gevormd door een harde pit, die er uitziet, of de oppervlakte kunstig gegraveerd is.
De ronde vruchten heeten ook wel madja keling.
De pitten zijn zeer gezocht als rijgkralen voor het maken van sieraden en bidsnoeren.
gebruikt bij:
1285  Venerische ziekte 
1357  Witte vloed 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
85p    Djenitri,madiakan    Quercus lusitanica Lam.    Fagaceae   
Beschrijving Djenitri noemt men ook de kleine stekelige galnoten, die de inlanders wel madiakan noemen. Ze groeien aan Q. lusitanica en worden geimporteerd uit Bombay.
Het werkzame bestanddeel is een looistof. Ze worden gebruikt in djamoes voor jonge vrouwen.

item    Indon. naam   
22s    Djeroek   
Beschrijving De verschillende soorten djeroekvruchten, alle behoorende tot het geslacht Citrus, zijn verfrisschend en gezond.
Enkele dienen, meer in het bijzonder in de Indische huishouding, ter vervanging van den Europeeschen citroen en zijn ook zeer geschikt om kwast van te maken. Andere daarentegen nemen als tafelvrucht de plaats in van den sinaasappel. De grootere soorten zijn gelijkwaardig aan de
Europeesche pompelmoes.
De goede eigenschappen van verschillende djeroeksoorten kunnen niet genoeg worden gewaardeerd. Het sap is verfrisschend, zuiverend, genezend en kalmeerend. De schillen van verschillende soorten worden, aan snippers gesneden, in de Indische keuken gebruikt voor allerlei lekkernijen en confituren.
Djeroeks, welke uit de hand worden gegeten, dienen, wanneer men ze althans niet uitgeperst gebruikt, uitgekouwd of uitgezogen te worden, zoodat de velletjes niet worden ingeslikt.
Voor kinderen en maaglijders zijn ze zeer slecht te verteren en veroorzaken koorts, als ze bij groote hoeveelheden in de maag terecht komen.
Van het grootste belang is het ook, er tegen te waken, dat kinderen de pitten inslikken.
De meest voorkomende djeroeksoorten zullen hier achtereenvolgens worden besproken:

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
86p    Djeroek kates    Citrus medica L.    Rutaceae   
Beschrijving Deze lage heester brengt groote vruchten voort.
De schil wordt bereid tot sukade, waarover men bijzonderheden zal vinden in het Aanhangsel.
Het vruchtvleesch is zeer licht van kleur, welriekend en smaakt frisch zuur, in het geheel niet bitter. De schil is geelachtig met groote flauwe overlangsche groeven.
De geelwitte bloemen zijn een weinig rood aangeloopen en zeer welriekend.
Een andere vorm van dezen zelfden heester is de echte citroen of limoen, waarvan de wilde soort wel het meest algemeen is. Deze heeft vruchten, zooals de Spaansche citroenen, doch wat grooter en langwerpiger en eveneens uitloopend in een tepel.
De schil is wel een vinger dik en van buiten bleek geel, wanneer de vrucht rijp is. De gecultiveerde soorten zijn nog grooter en bultig. De schil is sappiger en groener dan van de wilde en geschikt, om te worden geconfijt.
gebruikt bij:
96  Blaasziekte 
217  Buikziekte bij volwassenen - door kouvatten op de ingewanden 
247  Cholera 
397  Galsteen 
409  Galsteenkoliek 
447  449  452  Griep 
482  Hartzwakte 
519  Hoofdpijn door kouvatten 
558  Jicht 
646  Koorts als gevolg van kouvatten 
621  Koorts 
865  Menstruatie (pijnlijke) 
860  Menstruatie 
880  Moeraskoorts 
891  Nawee-en 
984  Pokken (Spaansche) 
1182  Stijve nek 
1178  Stuipen 
1344  Witte vloed 
1444  Zog (middelen ter opwekking van het) 
119  bloedspuwing 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
87p    Djeroek keprok    Citrus nobilis Lour.    Rutaceae   
Beschrijving Deze lage boom levert de djeroeks met oranjekleurig vruchtvleesch, waarvan de schil gemakkelijk loslaat en de partjes (vruchthokken) gemakkelijk te scheiden zijn. Het is een handvrucht bij uitnemendheid.
Het vleesch is zoet of zuurzoet. Het aantal pitten is meestal vrij groot.
De kleur van de schil is bij volkomen rijpheid meer oranjekleurig dan van alle andere soorten. Het is de Indische mandarijn.
Deze djeroek dient voor het bereiden van siropen en limonades en wordt in het groot gekweekt in Garoet en Poenten.
Een variëteit met vaste schil is de soort, die in Batavia met den naam djeroek siem wordt aangeduid.
De vruchten zijn bolrond, glad en dun van schil.
Een derde variëteit is de djeroek djepoen, die in de Ommelanden van
Batavia wordt gekweekt, een bobbelige schil heeft, die niet gemakkelijk loslaat en mooi oranjegeel van kleur is.
gebruikt bij:
447  Griep 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
88p    Djeroek manis    Citrus aurantium L.    Rutaceae   
Beschrijving Deze boom, die 10 m hoog kan worden, levert de zoete djeroek, den
Indischen sinaasappel, die als tafelvrucht, vooral bij de Europeanen, zeer gewild is.
In het warme laagland wil deze soort niet gedijen.
Slechts in enkele streken wordt deze djeroek in het groot gekweekt, bijvoorbeeld in het district Poedjon. De oogst daar en de uitvoer naar andere streken van den Archipel zijn zeer aanzienlijk.
Volkomen rijp, zijn de vruchten vuilgeel. Op de kleur van de schil na zijn ze werkelijk aan sinaasappelen gelijk.
De schil is soms vrij dik en laat niet gemakkelijk los.
Vermenigvuldiging heeft plaats door middel van tjangkokans, of door enten en oculeeren.
De boom eischt humusrijken lossen grond.
gebruikt bij:
447  Griep 
1086  1091  Spruw (Indische) 
1109  Spruw - Hygiënische wenken en dieetvoorschriften 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
89p    Djeroek matjan,djeroek besar, pompelmoes    Citrus maxima (Burm f.) Merr.    Rutaceae   
Beschrijving Dit is een van de grootste djeroekboomen en levert de djeroek besar of pompelmoes.
Hij heeft wijd afstaande, vaak overhangende takken, die bij groote vruchtdracht gestut moeten worden, om het afbreken te voorkomen. De jongere takken hebben dorens op de plaats van de afgevallen bladeren.
De bladeren zijn leerachtig. De groote welriekende bloemen zijn geelwit en zitten in trosjes van 2 tot 10 stuks bijeen.
De vruchten, die zoo groot worden als een menschenhoofd, zijn bij rijpheid geelgroen. Het sap is besloten in vrij van elkander liggende blaasjes.
Er is een variëteit met wit vruchtvleesch, die algemeen djeroek bali genoemd wordt en smaakt als de grape-fruit, doch
Veelal iets bitterder.
De variëteit met roodachtig vruchtvleesch heet meer in het bijzonder djeroek matjan of ook wel djeroek dalima.
Bij koorts is het ten zeerste af te raden, pompelmoes te eten.
gebruikt bij:
531  Huid (droge) 
566  Kalmeermiddelen 
850  Malaria 
1090  Spruw (Indische) 

eerste pagina begin pagina volgende pagina begin vorige pagina einde vorige pagina laatste pagina