eerste pagina einde pagina volgende pagina begin vorige pagina einde vorige pagina laatste pagina

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
331p    Selasih    Ocimum basilicum L.    Lamiaceae (Labiatae)   
Beschrijving Een kruid, dat wel een meter hoog kan worden veel langs wegen en akkeranden aangetroffen tot op 400 m. zeehoogte en zelfs nog hooger gekweekt wordt.
Er zijn variëteiten met groene met roodbruine en met zwarte stengels. De eerste noemt men selasih poetih of selasih idjo eri de laatste selasih itam. Voor medicinale doeleinden wordt de voorkeur gegeven aan de laatste.
De blaadjes worden als kruiderij gebruikt en de vruchtjes vormen een genotmiddel. In water zwelt de vruchtwand namelijk op tot een geleiachtige massa en met wat stroop of suiker wordt een verkoelenden drank verkregen Ze zijn wat grooter dan de kemangipitjes die op dezelfde wijze worden gebruikt
Zie ook Kemangi.
gebruikt bij:
13  Aambeien of haemorrhoiden 
28  Abcessen 
161  Algemeene opmerkingen en raadgevingen - bij buikziekten - 
191  Buikziekte bij volwassenen - Ontlasting van harde stof, omgeven door dof draderig slijm 
226  Buikziekten bij volwassenen - door ontstekingen der ingewanden 
266  Diarhee of buikloop 
322  Dysenterie 
661  Koorts als gevolg van zweren in de ingewanden 
1112  1113  Spruw - Hygiënische wenken en dieetvoorschriften 
1404  wonden (wasschen, zuiveren en afsluiten van) 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
332p    Selderie selderij    Apium graveolens L.    Apiacea   
Beschrijving Selderij wordt in Indië ook op elke hoogte gekweekt.
De waterselderie die alleen kan slagen op een bodem van grof zand en fijn grint, overstroomd door helder bronwater wordt maar weinig aangeplant omdat de omstandigheden zelden gunstig zijn.
Bladselderie is algemene Deze behoeft drogen grond en is zeer dankbaar voor toediening van kippenmest die vele andere cultuurplanten juist in het geheel niet kunnen verdragen.
Knolselderie wordt meestal door Europeanen voor eigen gebruik op het erf gekweekt. De bladeren, de bladstelen en de knollen worden in de soep gebruikt. Als specerijplant is ze ook bij de inlanders bekend en gewild geworden.
Zij, die afscheiding van eiwit in de urine hebben, mogen geen selderie gebruiken.
gebruikt bij:
610  Knokkelkoorts 
1012  Rheumatiek 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
333p    Seligi    Phyllanthus buxifolium (Blume) Muell.Arg    Euphorbiaceae   
Beschrijving Een kleine breedvertakte heester, die niet hooger wordt dan 1.5 m. en vaak als pagerplant wordt gebruikt.
gebruikt bij:
66  Beenkneuzing 
1309  Verzwikking 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
334p    Semanggi goenoeng    Hydrocotyle sibthorpioides Lam.    Apiacea   
Beschrijving Een tenger kruipend kruid met lichtgroene blaadjes en gele bloemetjes, dat op Java algemeen voorkomt beneden 2500 m. zeehoogte vooral op vochtig grasland aan de oevers van rivieren en waterloopen en ook wel patikan tjina wordt genoemd.
De blaadjes ruiken en smaken naar peterselie, maar zijn zuur. De inlanders eten ze rauw of gekookt. De uitgekookte blaadjes moet men niet eten. Voor verschillende gestellen zijn ze zelfs giftig.
gebruikt bij:
42  Asthma 
164  Buikziekte bij kinderen - Geringe ontlasting met persingen 
508  Hoest bij kinderen 
1090  Spruw (Indische) 

item    Indon. naam    Ned. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
335p    Semangka    watermeloen    Citrullus lanantus (Thunb) Matsum. et Nakai    Citrullus vulgaris Schrad.    Cucurbitaceae   
Beschrijving Deze klimplant wordt overal in Indië aangeplant om de vruchten, de zoogenaamde watermeloenen.
In het laagland en hooger tot bijna 100 m. zeehoogte slaagt de cultuur het best. Niettemin vereischt het kweeken veel zorg en een uitgezocht terein, om de vruchten groot en rijp te laten worden, zonder dat ze rotten, of door ongedierte worden beschadigd.
De semangkavrucht is van buiten glad groen of eenigszins gemarmerd. De vorm is rond of gerekt en vaak grooter dan een menschenhoofd.
Er zijn variëteiten met geel-wit en met licht oranjekleurig vruchtvleesch. De laatste schijnen het lekkerst te zijn, ofschoon er over het algemeen zeer weinig smaak aan is. Wel zijn ze ontzettend saprijk.
Men eet ze met goela teboe, want met goela aren gegeten zijn ze eenigszins giftig, waarvan personen met zwakke ingewanden het meeste last ondervinden. Ze krijgen er krampen en zelfs buikloop van.
De zwarte zaden worden, na in de zon gedroogd te zijn, in de pan geroosterd en dan gezouten. In dezen toestand worden ze op Java onder den naam kwatji of koewali verkocht.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
336p    Semboeng    Blumea balsamifera (L.) DC.    Asteraceae (Compositae)   
Beschrijving Een tot vier meter hooge heester, die in verschillende vormen voorkomt. Hij is meestal beneden onvertakt.
De stengels zijn dicht bezet met fijne haartjes.
Hij groeit het best op zonnig en niet te droog terein zelfs op groote hoogte en heeft graag wind en tocht.
De bladeren smaken bitter en ruiken specerijachtig. Ze bevatten kamfer en worden zoo algemeen voor medicinale doeleinden gebruikt, dat men dezen heester daarom veel op inlandsche erven aantreft.
gebruikt bij:
154  Algemeene opmerkingen en raadgevingen - bij buikziekten - 
192  Buikziekte bij volwassenen, - Dunne afgang 
241  Buikziekten bij volwassenen - door malaria 
244  245  246  Cholera 
251  Cholerine Hieronder verstaat men een lichte cholera 
326  Dysenterie 
394  Galafscheiding (bevorderen van de) 
407  408  Galsteenkoliek 
451  452  Griep 
480  Hartkwaal 
483  Hartzwakte 
616  Koliek 
617  619  638  640  Koorts 
705  Kouvatten 
771  Leverziekte 
793  Loomheid 
806  Maagkramp 
849  850  851  852  Malaria 
866  Menstruatie (pijnlijke) 
879  Moeraskoorts 
967  Opgezet gevoel 
969  Opium (ontwennig) 
1063  Slijmkoliek 
1076  Spruw (Indische) 
1219  Transpireermiddel 
1250  Urine (Eiwit In de) 
1296  Verkoudheid op de borst 
1341  Windkoliek 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
337p    Semboeng koewoe,semboeng lelaki    Blumea lacera (Burm.f.) DC.    Asteraceae (Compositae)   
Beschrijving Een kruid, dat zeer algemeen voorkomt, tot 1 m. hoog kan worden en waarvan de jonge toppen door de bevolking als groente wordt gegeten.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
338p    Senggani    Melastoma malabathricum L.    Melastomataceae   
Beschrijving Een heester, die overal op Java wordt aangetroffen tot 1600 m. zeehoogte. Er is een variëteit met paarse en een met witte bloemen.
Kinderen eten de vruchtjes gaarne.
De bladeren worden op de pasars gedroogd verkocht, meestal verpulverd tot grof poeder.
gebruikt bij:
192  Buikziekte bij volwassenen, - Dunne afgang 
1086  Spruw (Indische) 
1163c  Stopmiddel 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
339p    Sengitan    Sambucus javanica Reinw. ex Blume    Caprifoliaceae   
Beschrijving Deze heester, die ook wel de Javaansche vlier wordt genoemd, heeft lancetvormige blaadjes, waarvan de stelen een weinig behaard zijn.
De fijne bloemen groeien in schermvormige trossen.
De vruchtjes zijn eerst geel, dan groen en ten slotte bijna zwart. De plant komt in het wild voor boven 4000 voet.
gebruikt bij:
751  Laxeermiddelen 
1264  Middelen ter bevordering van het urineeren 
1223  Transpireermiddel 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
340p    Sennabladeren    Senna alexandrina Mill    Cassia angustifolia Vahl    Fabaceae-Caesalpinioideae (Leguminosae,Caesalpiniaceae)   
Beschrijving Sennabladeren worden hier evenals in Europa als purgeermiddel gebruikt.
Het zijn de bladeren van C. angustifolia, welke plant hier niet inheemsch is.
Het gedroogde blad, dat zoowel in de Europeesche apotheken als bij de inlandsche medicijnhandelaren te bekomen is, wordt uit Britsch-Indië geimporteerd.
gebruikt bij:
1085  Spruw (Indische) 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
341p    Sente    Alocasia macrorrhizos (L.) G. Don    Araceae   
Beschrijving Deze plant wordt over den geheelen Archipel als voedingsgewas geplant in het bijzonder in het oostelijk deel.
De stam, die ruig is en zwartbruin van kleur, moet enkele jaren oud zijn, om eetbaar te wezen. Inwendig is hij wit en droog. Voor de bereiding worden de stukken gestoomd, gekookt of gepoft.
De bladeren zijn zeer groot.
In verschillende streken noemt men deze plant bira en naar de kleur der bladstelen onderscheidt men dan een bira poetih, een bira merah en een birah itam. De eerstgenoemde is scherp van smaak en minder geschikt, om gegeten te worden. De beide andere variëteiten gelijken veel op elkaar en zijn bij goede cultuur nagenoeg niet scherp van smaak, vooral de oudere exemplaren.
Sente wordt als regel aangeplant op de erven. Om dikke stammen te krijgen, moeten bloemen en uitloopers zorgvuldig worden weggesnoeid en moet gezorgd worden, dat de bladeren niet door rupsen of hoenders worden beschadigd.
Het sap uit de bladstelen is geneeskrachtig. De inlanders noemen het toewak sente. Als het blad wordt afgesneden, vloeit dit sap rijkelijk.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
342p    Sereh    Cymbopogon citratus (DC.) Stapf    Andropogon nardus L.    Poaceae (Graminea)   
Beschrijving Een sterk uitstoelende grassoort met smalle blauwgroene bladeren, die bij kneuzing geurig zijn.
Het wordt alom als specerij gebruikt en is een vast bestanddeel van een volksdrank, die met djaha bereid wordt.
De aetherische olie uit bladeren en stengels wordt door distillatie gewonnen.
De sereholie wordt uitwendig gebruikt bij verzwikkingen en beenbreuken van het pluimvee.
gebruikt bij:
429  Gewrichten (pijnlijke) 
1019  Rheumatiek 
1218  Transpireermiddel 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
343p    Sereh wangi    Cymbopogon winterianus Jowitt    Cymbopogon nardus Winter.    Poaceae (Graminea)   
Beschrijving Sereh wangi is het alleen in gekweekten staat bekende citronella gras, waaruit de voor export bestemde citronella olie wordt gedistilleerd.
gebruikt bij:
1311  Verzwikking 

item    Indon. naam   
60s    Seriawan   
Beschrijving De bloemhoofdjes van legetan worden in den inlandschen medicijnhandel legentan verkocht onder den naam kembang seriawan.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
344p    Seriawan    Zanthoxylum nitidum (Roxb.) DC.    Fagara torva Engl.    Rutaceae   
Beschrijving De bladeren van den klimmenden, scherp gestekelden heester Z. torva, die in de laagvlakte en in de lagere bergstreken groeit, worden als daoen seriawan verkocht
De vruchten van dezen heester noemt men ook kembang seriawan.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
345p    Seriawan    Arcangelisia flava (L.) Merr.    Menispermaceae   
Beschrijving Een liaan met gele takken die tot 20 m. lang kan worden en beneden 800 m. zeehoogte op Java voorkomt, worden in den inlandschen medicijnhandel als kajoe seriawan verkocht. Ook het vocht, dat rijkelijk uit den dikken stam vloeit hij beschadiging, is geneeskrachtig en wordt gedronken tegen spruw. De vruchten lijken op gele pruimen en groeien aan groote trossen.
gebruikt bij:
84  Binnenkoorts 
673  674  Koorts bij kleine kinderen 
1095  1096  Spruw (Indische) 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
346p    Seriawan    Symplocos odoratissima (Blume) Choisy ex Zoll.    Symplocaceae   
Beschrijving Een boom, die om zijn geneeskrachtige eigenschappen veel wordt aangeplant, maar wildgroeiend zeer zeldzaam is.
De vrij groote en stijve bladeren zijn bovenop glanzend groen en aan de onderzijde bruinachtig met dikke bruine nerven. Ze zijn een erkend middel tegen Indische spruw en onder meer opgenomen in de officieele Nederlandsche
Pharmacopee. Ze maken deel uit van alle djamoes, die als obat seriawan worden verkocht. De bast wordt in West-Java als kocht seriawan of kajoe seriawan verkocht.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
347p    Seriawan    Cissus javana DC.    Vitis discolor (Blume) Dalz.    Vitaceae   
Beschrijving Een klimmende heester, die voorkomt beneden 1000 m. zeehoogte. De bladeren zijn aan de onderzijde bruin en hebben bovenop een dubbele rij bleekgroene of geelwitte vlekken.
Ze worden om hun aangenomen zuren smaak rauw gegeten, en zijn een geneesmiddel tegen maagpijn.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
348p    Seriawan soesoen    Tinomiscium petiolare Hook.f. et Thomson    Tinomiscium phytocrenoides Kurz.    Menispermaceae   
Beschrijving Deze melksaphoudende liaan komt voor beneden 500 m. zeehoogte en wordt tot 30 m. lang.
Wortels en takken worden in Midden- en Oost-Java verkocht onder den naam van kajoe seriawan.
Deze plant is giftig, want in Palembang mengt men de fijngestampte stengels onder de rijst ter verdelging van ratten en muizen en met de gestampte bast bedwelmt men vissen.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
349p    Setjang    Caesalpinia sappan L.    Fabaceae-Caesalpinioideae (Leguminosae,Caesalpiniaceae)   
Beschrijving Deze kleine boom groeit in de lagere streken en wordt veel voor pagers gebruikt.
De stammen en dikke takken zijn bezet met stekels.
Het hout is ook onder den naam kajoe sapang algemeen in gebruik als verfhout en een schraapsel wordt onder den naam van kajoe setjang verkocht door de inlandsche medicijnhandelaren.
gebruikt bij:
164  Buikziekte bij kinderen - Geringe ontlasting met persingen 
184  Buikziekte bij kinderen - tengevolge van vallen 
210  Buikziekte bij volwassenen - door verwijding van den dikken darm 
316  Dysenterie 
953  Oogziekte 
1285  Venerische ziekte 
1383  wonden van de huid 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
350p    Sidagoeri    Sida rhombifolia L.    Malvaceae   
Beschrijving Een heestertje met oranjekleurige bloemen, dat tussen het gras op weidegronden opschiet.
De wortel wordt wel gekauwd tegen tandpijn. Inslikken van het sap is zeer nadeelig. Het werkt sterk afdrijvend en kan abortus met den dood ten gevolge hebben.
De plant vermenigvuldigt zich door zaad.
gebruikt bij:
74  Beet (vergiftige) 
529  Hoofduitslag 
542  Huiduitslag (jeukerige) 
556  Jeuk 
839  Maden 
1249  Uitslag (venerische) 
1243  Uitslag op het hoofd 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
351p    Sidawajah    Woodfordia floribunda Salisb.    Lythraceae   
Beschrijving Een rijk vertakte heester, die op Java voorkomt in de laagvlakte en op gras-wildernissen in het lage bergland.
De vruchtdragende twijgjes zien er uit als gesteelde bloemen en worden in den inlandschen medicijnhandel geregeld verkocht.
Gebrand en fijn gemalen dienen ze als strooipoeder op wonden.
Ook wordt er thee van getrokken.
gebruikt bij:
22  Aambeien(droge) 
154  Algemeene opmerkingen en raadgevingen - bij buikziekten - 
125  Bloedvergiftiging 
203  Buikziekte bij volwassenen - Ontlasting met bloed en slijm 
234  Buikziekten bij volwassenen- door inwendige hitte 
666  Koorts (hooge) 
1271  Middelen ter bevordering van het urineeren 
889  Navel 
1096  1091  1099  Spruw (Indische) 
1252  Urineeren met bloed 
1392  wonden (verzachten en opdrogen van) 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
352p    Simaruba    Simaruba amara Aubl.    Simaroubaceae   
Beschrijving Deze boom groeit in Indië niet.
Deze bast wordt geimporteerd en is zoowel bij de inlandsche medicijnhandelaren als in de Europeesche apotheken te bekomen.
gebruikt bij:
16  Aambeien of haemorrhoiden 
202  Buikziekte bij volwassenen - Dunne afgang met bloed 
210  Buikziekte bij volwassenen - door verwijding van den dikken darm 
239  Buikziekten bij volwassenen - als gevolg van koorts in den buik 
259  275  Diarhee of buikloop 
306  329  Dysenterie 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
353p    Simbar mendiangan    Platycerium bifurcatum C.Chr.    Polypodiaceae   
Beschrijving Een varensoort, de zoogenaamde hertshoornvaren, die tegen boomstammen groeit.
De eenigszins leerachtige bladeren zijn vertakt als een hertengewei.
gebruikt bij:
7  Aambeien of haemorrhoiden 
50  Baarmoedergezwellen 
229  Buikziekten bij volwassenen - door ontstekingen der ingewanden 
733  Kropgezwel 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
354p    Sindoer    Sindora sumatrana Miq.    Fabaceae-Caesalpinioideae (Leguminosae,Caesalpiniaceae)   
Beschrijving Een boom, die alleen in het Palembangsche voorkomt en nog wel uitsluitend op zandige gronden, die een deel van het jaar onder water staan.
De platte stekelige peulen zijn onder den naam van saparantoe een algemeen bekend geneesmiddel.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
355p    Sirih    Piper betle L.    Piperaceae   
Beschrijving Een klimplant, nauw verwant aan de gewone peper. Ter wille van de specerijachtig smakende bladeren worden ze bijna op elk inlandsch erf aangekweekt.
Sirih laat zich gemakkelijk stekken en kippenmest is er goed voor.
Voor medicinale doeleinden wordt veelal een variëteit gebruikt, die met den naam sirih itam wordt aangeduid.
gebruikt bij:
31  Abcessen in den mond 
63  Beenen (gezwollen) van zwangere vrouwen 
339  Eczeem 
409  Galsteenkoliek 
428  Gewrichten (pijnlijke) 
450  Griep 
484  Heeschheid 
552  Inscheuring bij de bevalling 
850  Malaria 
881  Mond (onaangename lucht uit den) 
883  Mondbloeding 
898  899  Neusbloeding 
1206  Transpiratielucht 
1345  1346  1348  1353  1354  1358  1360  1361  1363  Witte vloed 
1378  wonden (jeukerige) 
1401  wonden (wasschen, zuiveren en afsluiten van) 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
356p    Sirkaja    Annona squamosa L.    Annonaceae   
Beschrijving Een kleine vruchtboom, die op drogen steenachtigen bodem het best gedijt, doch veel warmte behoeft.
De takken en bladeren zijn bij kneuzing welriekend. De vruchten zijn zeer smakelijk. Ze zijn erg zacht en houden veel vocht in. Ze kunnen daarom moeilijk over groote afstanden worden vervoerd, wat ze tot een lastig handelsartikel maakt.
De getah uit den bast is giftig.
Sirkaja mag- niet gegeten worden door hen, die aan dysenterie lijden.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
357p    Sjalot    Allium ascalonicum L.    Alliacae (Amaryllidaceae,Liliaceae)   
Beschrijving Deze Indische Sint Jans ui, waarvan de groote roode wel de meest voorkomende is, wordt in de Indische keuken algemeen gebruikt.
Voor medicinale doeleinden prefereert men de echte ui, die hier onder den naam Bombay-ui overal verkrijgbaar is. Deze Bombay-uien worden hier niet gekweekt en zijn dus een importartikel.
De roode sjalot heet in het Maleisch bawang merah en in het Javaansch brambang abang. De witte sjalot, die hoofdzakelijk voor het maken van tafelzuur dient, heet in het Maleisch bawang atjar en in het Javaansch brambang poetih.
gebruikt bij:
20  Aambeien of haemorrhoiden 
90  Blaasaandoening bij kinderen 
134  Bof 
174  Buikziekte bij kinderen - Dunne schuimige ontlasting 
164  Buikziekte bij kinderen - Geringe ontlasting met persingen 
185  Buikziekte bij kinderen - tengevolge van ingewandswormen 
195  Buikziekte bij volwassenen, - Dunne afgang 
310  316  325  326  334  Dysenterie 
375  Fluimen (opgeven van) 
401  Galsteen 
443  Gezwellen (etterige) 
506  Hoest bij kinderen 
678  Koorts bij kleine kinderen 
632  Koorts 
729  Krampen na de bevalling 
855  Mazelen 
1262  1268  Middelen ter bevordering van het urineeren 
962  Oorsuizing 
982  Pokken 
1004  Rheumatiek 
1061  Slijm 
1126  Spijsvertering (Slechte) 
1089  1091  Spruw (Indische) 
1140  Steenpuisten 
1176  1177  Stuipen 
1236  Uitslag 
1314  Vlekken in het aangezicht 
1325  Vloeiingen als gevolg van een val 
1335  Waterzucht 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
358p    Sla    Lactuca sativa L.    Asteraceae (Compositae)   
Beschrijving Sla wordt voor de Europeesche tafel in Indië zeer veel verbouwd.
In de koude streken slaagt ze beter dan in de warme, waar eerder geoogst moet worden, om doorschieten te voorkomen.
Sla is verkoelend. Rauwe sla is gemakkelijker te verteren dan gestoofde. Voor kinderen moet gestoofde sla goed fijn gesneden worden.
Buiklijders mogen in het geheel geen sla eten.
gebruikt bij:
13  Aambeien of haemorrhoiden 

item    Indon. naam   
61s    Slaolie   
Beschrijving is een zuivere, zachte en zoete olie, die door de Nederlandsche oliefabrieken in Delft wordt vervaardigd. De voornaamste grondstof is de olie uit katjang tanah.
Deze olie, die voor de Hollandsche keuken een goeden naam heeft, wordt in
Indië ook geimporteerd en in de Indische keuken gaarne gebruikt waar men anders klapperolie zou moeten nemen of de veel duurdere olijfolie.
gebruikt bij:
9  Aambeien of haemorrhoiden 
77  Berg 
204  Buikziekte bij volwassenen - Ontlasting met bloed en slijm 
224  Buikziekten bij volwassenen - door ontstekingen der ingewanden 
407  Galsteenkoliek 
711  Kraamvrouwen 
742  Laxeermiddelen 
890  Navel 
1236  Uitslag 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
359p    Soeket kemangi    Cymbopogon marginatus (Steud.) Stapf.    Andropogon nardus Hack.    Poaceae (Graminea)   
Beschrijving Dit is een naaldvormig sereh gras, dat op zonnig bergterein voorkomt beneden 2700 m zeehoogte. Het wordt ook wel alang-alang wangi genoemd.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
360p    Soekmadiloewih    Gunnera macrophylla Blume    Haloragaceae   
Beschrijving Een stengelloos kruid, dat in West- en Midden-Java tussen 1600 en 2300 m zeehoogte in vochtige wildernissen groeit, vaak in groote hoeveelheden bijeen. De vruchtpluimen komen in den inlandschen medicijnhandel voor.
De inlanders gebruiken ze als opwekkend middel.
gebruikt bij:
1357  Witte vloed 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
361p    Soeren    Toona sureni (Blume) Merr.    Meliaceae   
Beschrijving Een hooge boom, die veel wordt aangeplant om het timmerhout en op Java voorkomt tot 2000 m zeehoogte.
De bast ruikt naar Sandelhout en is bitter, doch niet onaangenaam van smaak. Die van de roode variëteit wordt als medicijn gebruikt.
Ook koeien, die mager blijven, opstaande haren hebben en er ziekelijk uitzien, geneest men vaak met een aftreksel van dezen bast. Men neemt dan 20 tot 30 gram en laat dit met een wijnflesch water tien minuten zacht trekken.
gebruikt bij:
349  Eetlust opwekkend middel 
664  Koorts (hardnekkige) 
696  Koortswerende middelen 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
362p    Soering,zuring    Rumex rugosus Campd.    Rumex ambiguus Gren.    Polygonaceae   
Beschrijving Deze Hollandsche plant wordt tegenwoordig in Indië in de bergstreken ook gekweekt. Daarnaast komt ook de wilde zuring R. vesicarius L. voor, die te Batavia wel op de pasars wordt aangevoerd en tevens gekweekt wordt in moestuinen.
Zuring is bloedzuiverend, doch verboden voor menschen met gevoelige ingewanden. Gaar zijnde, moet zuring feitelijk altijd door een zeef worden geperst, waardoor ze gemakkelijker te verteren is. Men moest meer profijt trekken van de goede eigenschappen van zuring en die vooral in de warmste maanden veel gebruiken bijvoorbeeld in soep of tot moes gestoofd met goela djawa.
gebruikt bij:
13  Aambeien of haemorrhoiden 
1144  Steenpuisten 
1371  wonden 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
363p    Soga    Peltophorum pterocarpum (DC) Backer ex K. Heine    Fabaceae-Caesalpinioideae (Leguminosae,Caesalpiniaceae)   
Beschrijving Deze boom, die overal op Java wordt aangekweekt als sierboom, wordt wildgroeiend aangetroffen in de droge strandbosschen van Midden- en
Oost-Java.
De bast is een bekend medicijn en geregeld op de pasars te bekomen onder den naam van kajoe timor.
Onder denzelfden naam levert men ook bast van de roode toeri, die in het gebruik even goed schijnt te voldoen.
Volwassen boomen laten zich wel stekken; de boom wordt eveneens uit zaad vermenigvuldigd.
gebruikt bij:
16  Aambeien of haemorrhoiden 
184  Buikziekte bij kinderen - tengevolge van vallen 
202  Buikziekte bij volwassenen - Dunne afgang met bloed 
203  Buikziekte bij volwassenen - Ontlasting met bloed en slijm 
205  Buikziekte bij volwassenen - Etterige afgang eventueel met bloed 
239  Buikziekten bij volwassenen - als gevolg van koorts in den buik 
281  Diarhee of buikloop met nu en dan een paar kleine bloed aderen in de ontlasting 
272  276  Diarhee of buikloop 
307  320  323  Dysenterie 
893  Nawee-en 
1312  Verzwikking 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
364p    Sosor bebek    Kalanchoe pinnata (Lam.) Pers.    Crassulaceae   
Beschrijving Een kruid met vlezige blaadjes, dat op steenachtigen bodem waar veel zon is, wordt aangetroffen tot op 1000 m zeehoogte en vermoedelijk verwilderd is.
Om het vele nut wordt het ook wel in tuinen gekweekt.
Bij de afgeplukte bladeren vormen zich in de insnijdingen aan den rand nieuwe plantjes.
gebruikt bij:
180  Buikziekte bij kinderen - tengevolge van Inwendige hitte 
204  Buikziekte bij volwassenen - Ontlasting met bloed en slijm 
206  Buikziekte bij volwassenen - Etterige afgang eventueel met bloed 
223  229  Buikziekten bij volwassenen - door ontstekingen der ingewanden 
254  Darmbloeding 
285  Diarhee of buikloop In hevige mate en meestal een voorbode van leverziekte 
292  Diarhee of buikloop met bloed als gevolg van koorts in den buik 
324  Dysenterie 
662  Koorts als gevolg van zweren in de ingewanden 
630  Koorts 
1091  1101  Spruw (Indische) 
1377  wonden (branderige en zwerende) 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
365p    Srigading    Nyctanthes arbor-tristis L.    Oleaceae (Verbenaceae)   
Beschrijving Een boomheester, die veel wordt aangeplant om de welriekende witte bloemen met oranjeroode hartjes.
Deze bloemen ontluiken tegen den avond en vallen tegen den ochtend af. De afgevallen bloemen worden verzameld en op de pasars te koop aangeboden.
De bladeren voelen eenigszins ruw aan.
gebruikt bij:
717  719  Kraamvrouwenkoorts 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
366p    Sroeni laoet    Melanthera biflora (L.) Wild    Wedelia biflora DC.    Asteraceae (Compositae)   
Beschrijving Een zeer geurig kruid met lange stengels, die vaak aan de knoopen wortels vormen. Het wordt in het laagland aan rivieroevers en op zonnige plekken aan het strand aangetroffen.

item    Indon. naam   
62s    sukade   
Beschrijving geconfijte schil van enkele vruchten zooals djaroek kates Citrus medica. Voor de bereiding wordt verwezen naar het Aanhangsel.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
367p    Tahi oeler sawah    Polyporus cocos (Fries) Weber.    Polyporaceae   
Beschrijving Dit is een in den grond voorkomende zwam, die op boomwortels groeit en een knolvormig uiterlijk heeft. De grootte is uiteenloopend en varieert tussen die van een aardappel en die van een kinderhoofd.
Inwendig zijn deze knollen droog en vuil wit en te vergelijken met talk.
In Indië groeien ze niet. Ze worden uit China aangevoerd en het gebruik is zoo algemeen, dat elke toekang rempa-rempa ze heeft.
Komen ze in plaats van in gedroogde hoekig stukken in schijfjes in den handel, dan noemt men ze sari tombong.
Tahi oeler sawah verliest door koken zijn kracht.
gebruikt bij:
52  Baarmoederverzakking 
269  Diarhee of buikloop 
944  Ontstekingen (inwendige) 

item    Indon. naam   
63s    Tahi semoet   
Beschrijving is de lakhars, die wordt afgescheiden door een schildluis, die op enkele Indische boomen leeft zooals doerian, kesambi, ploso, ramboetan en zuurzak.
Op Sumatra noemt men ze ambalau en op Java blendok tembalo of gala-gala.
Tot poeder gestampt, mengen de inlanders ze wel onder de medicijnen, die ze aan herstellende zieken toedienen, om spoedig weer op krachten te komen.
Het is uit dit ruwe product, dat de zuivere schellak wordt gewonnen.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
368p    Tales, keladi    Colocasia esculenta (L.) Schott.    Araceae   
Beschrijving Dit kruid wordt over den geheelen Archipel aangeplant om de knollen, die er uitzien als rapen en in een punt eindigen.
Ze zijn bezet met uitloopers, die voor vermenigvuldiging dienen.
De knollen zijn zeer smakelijk. Op Java zijn ze een gewilde versnapering en in de Buitengewesten zijn ze hier en daar volksvoedsel.
Rauw gegeten, veroorzaken ze jeuk, tenzij de geschilde knollen eerst een nacht in het zout hebben gestaan. Men eet ze gewoonlijk gepoft of geroosterd.
Het hart van het kruidachtige stammetje wordt ook gekookt of gestoomd gegeten onder den naam lompong.
Tales komt onder verschillende vormen voor, waarbij sommige met zeer fraai geteekende bladeren, zoodat ze als sierplant in tuinen dienst kunnen doen. Als zoodanig heeten ze caladium.
Zij die veel aan heeschheid lijden doen beter geen tales te eten. Ook voor herstellende zieken is tales minder geschikt.
gebruikt bij:
382  Fijt 
685  Koorts (verkoelende middelen bij) 

eerste pagina begin pagina volgende pagina begin vorige pagina einde vorige pagina laatste pagina