eerste pagina einde pagina volgende pagina begin vorige pagina einde vorige pagina laatste pagina

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
294p    Rami    Boehmeria nivea (L.) Gaud.    Urticaceae   
Beschrijving Deze halfheester levert een goede spinbare vezel. De cultuur kon echter in Nederlandsch-Indië nimmer slagen.
De wortels worden gebruikt ter vervanging van brandnetelwortel.
gebruikt bij:
465  Haaruitval 
792  Longziekte 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
295p    Randoe    Ceiba pentandra (L.) Gaertn.    Bombacaceae   
Beschrijving Deze boom met zijn zuilvormigen, kaarsrechten, gestekelden stam en zuiver horizontale takken met weinig bladeren is een bekende in het Indische laagland, waar men hem veel langs wegen vindt aangeplant.
Tot op 1000 m. zeehoogte is de randoe op Java zeer algemeen.
De fraaie bloemen zijn welriekend, maar vallen door hun fletse kleur aan de hooge takken weinig op.
De randoe levert vruchten, die als kapokvruchten algemeen bekend zijn.
Deze vruchten bevatten de oliehoudende kapokpitten en het fraaie witte zijdeachtige zaadpluis, dat, na gezuiverd te zijn, als kapok in den handel komt.
De jonge vruchten zijn groen. Als ze rijpen, worden de vruchtbladeren vaalbruin en rimpelig. Het is dan tijd, om ze te oogsten. Men wacht namelijk niet, tot ze afvallen en openspringen, omdat er dan te veel kapok zou verloren gaan.
De voortplanting kan geschieden door stekken of door het uitzaaien van de pitten.
gebruikt bij:
41  Asthma 
291  Diarhee of buikloop met bloed als gevolg van koorts in den buik 
485  Heeschheid 
1298  Verkoudheid op de borst 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
296p    Randoe alas    Bombax ceiba L.    Gossampinus heptaphylla Bakh.    Bombacaceae   
Beschrijving Deze groote boom is de zoogenaamde wilde kapokboom.
De bloemen zijn veelal donker rood.
De vruchten worden niet geoogst. Pitten en zaadpluis zijn van veel mindere kwaliteit en omdat de boomen zoo hoog zijn, zon het inzamelen te veel arbeid kosten.
De stam is ook glad en recht, doch heeft vooral bij de ouder boomen groote wortellijsten.
Het vocht, dat des morgens voor zonsopgang (later heeft geen uitvloeiing meer plaats) uit de wortels kan worden afgetapt, heeft bijzondere beteekenis. Het is verkoelend en zuiverend, smaak- en reukloos, geheel onschadelijk, kan eventueel als drinkwater worden gebruikt en in vele gevallen zeer heilzaam wezen.
Dit vocht noemt men deresan. Hoe het gewonnen wordt, vindt men nader omschreven in het Aanhangsel.
gebruikt bij:
1094  Spruw (Indische) 
1234  Typhus 
1245  Uitslag In de keel 
1247  Uitslag in den mond 
1248  Uitslag op de tong 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
297p    Ranggitan    Fatoua villosus (Murray) Naki    Fatoua pilosa Gaud.    Moraceae   
Beschrijving Een kruid van hoogstens een meter hoog, waarvan de stengels aan den voet houtig worden.
De gele wortels zijn geneeskrachtig en worden in den inlandschen medicijnhandel op Java verkocht ander den naam greges otot.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
298p    Ranti,ranti bali    Solanum lycopersicum L.    Solanaceae   
Beschrijving Dit kruid levert de vruchten, die als tomaten bekend zijn.
De cultuur eischt weinig zorg en slaagt in Indië in de bergstreken zeer goed. De plant behoeft lossen zandigen grond en vooral niet te veel vocht. Er wordt in Indië meer en meer werk van gemaakt en, al mogen de
Indische tomaten niet zoo groot worden als de Hollandsche, de kwaliteit behoeft voor het Hollandsche product zeker niet ander te doen.
Tomaten zijn zeer gezond, rijk aan vitaminen en oefenen een merkbaar goeden invloed uit op de spijsvertering.
gebruikt bij:
13  Aambeien of haemorrhoiden 
22  Aambeien(droge) 
106  Blindedarmontsteking 
107  Bloed 
421  Geelzucht 
927  Ontlasting 
984  Pokken (Spaansche) 
1129  Spijsvertering (Slechte) 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
299p    Ranti djawa    Solanum lycopersicom L cv cerasiforme (Dun.) A.Gray    Solanum cerasiforme Dun.    Solanaceae   
Beschrijving Dit is een wild groeiende tomaat of wel een verwilderde vorm. Men treft deze op Java, Sumatra, de kleine Soenda eilanden en in de Molukken aan.
De vruchten worden niet grooter dan een knikker. Ze smaken goed en het uitgeperste sap wordt wel gedronken.
gebruikt bij:
544  Huiduitslag (jeukerige) 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
300p    Rawah,kekoro gatel    Mucuna pruriens DC.    Fabaceae-Faboideae (Leguminosae,Papilionaceae)   
Beschrijving Dit is een windende heester. De vruchten zijn peulen.
Stengels, bladeren en vruchten zijn dicht bezet met fijne goudgele haren, die aan den scherpen top minimaal kleine weerhaakjes hebben, waarmede ze zich in de huid hechten en hevig jeukende pijnen veroorzaken.
Deze haartjes worden wel voorzichtig van de peulen geschrapt en bewaard, om als jeukpoeder dienst te doen.
Krijgt men door een ongeluk of tengevolge van een misplaatste aardigheid zulk jeukpoeder op de huid, dan in geen geval met water wasschen. Dat zou de pijn slechts verergeren. Olie of droge asch verzacht de pijn, die dan geleidelijk verdwijnt, al gaat het niet zoo spoedig, als men zal wenschen.

item    Indon. naam    Ned. naam   
55s    Reboeng    bamboespruiten   
Beschrijving heeten de jonge spruiten van verschillende bamboesoorten, die als groente worden gegeten en met azijn tot een zeer smakelijk tafelzuur zijn te bereiden.
Ook jonge loten van andere planten schijnen wel reboeng te worden genoemd, zoo bijvoorbeeld die van laos.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
301p    Redjasa    Elaeocarpus grandiflora Sm.    Elaeocarpaceae   
Beschrijving Een laag vertakte kromme boom, die in Midden- en West- Java in het wild wordt aangetroffen en beneden 500 m. zeehoogte algemeen wordt aangeplant om de fraaie bloemen, die in trossen groeien.
De bast en de bladeren zijn geneeskrachtig evenals de zaden, die ander den naam van anjang-anjang af kajoe anjang worden verkocht.
Deze zaden hebben een licht stroogele en houtige steenwand die bezet is met stompe gekromde stekels. Op alle pasars kan men ze vinden.
gebruikt bij:
89  Blaasaandoening als gevolg van kouvatten 
694  Koortswerende middelen 
793  Loomheid 
1277  Middelen ter bevordering van het urineeren 
910  Nierlijden 
1098  Spruw (Indische) 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
302p    Remboeloeng    Metroxylon sagu Rottb.    Metroxylon spec.    Arecaceae (Palmae)   
Beschrijving Deze uitstoelende palm, die vaak vijf of meer stammen heeft, is de echte sagopalm.
Hij levert de beste atap en wordt op Sumatra rambia of roembia genoemd. Van de bladeren maakt men ook kadjangmatten.
Op Java komt de sagopalm weinig voor, maar in de Molukken en op Celebes bestaan heele bosschen van deze palmen.
Veelal zijn die bosschen door de bevolking zelf aangelegd.
Er behoeft niet veel zorg aan besteed te worden, alleen de eerste paar jaar en dan kan alles aan zichzelf worden overgelaten en na 10 tot 15 jaar kan met uitkappen worden begonnen.
Voor de winning van de sago moeten de stammen namelijk worden geveld.
Op Celebes en in de Molukken wordt de saga met veel zorg bereid en het mooie zuivere product, dat men daar krijgt, is een voornaam voedingsmiddel in die streken. Een uitvoerartikel is het echter niet, al gaat er nog heel wat voor consumptie naar Java.
De groote hoeveelheden sago voor den export zijn afkomstig uit het Westelijk deel van den Archipel. Dit product is veel onzuiverder en wordt voor een deel in Singapore verwerkt tot parelsaga.
Voor de bereiding van sago wordt verwezen naar het Aanhangsel. voor de
gebruikt bij:
1438  Zog (middelen ter opwekking van het) 
1446  Zoogen 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
303p    Remek getih    Stachytarpheta jamaicensis (L.) Vahl.    Stachytarpheta indica Vahl.    Verbenaceae   
gebruikt bij:
720  Kraamzuivering 
863  Menstruatie (ongeregelde en pijnlijke) 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
304p    Remek getih    Stachytarpheta mutabils (Jacq.) Vahl.    Verbenaceae   
Beschrijving Deze heester, naverwant aan de vorige, wordt hooger n.l. tot 2 m. en heeft fraaie roode bloemen. Hij wordt ook als sierplant gekweekt en komt hier en daar verwilderd voor.
De bladeren van deze plant zijn geneeskrachtig.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
305p    Remoedjoeng,remoekdjoeng,koemis koetjing    Orthosiphon aristatus (Blume) Miq.    Orthosiphon grandiflorus Bold.    Lamiaceae (Labiatae)   
Beschrijving Dit kruid met houtachtige stengels, dat meer dan een meter haag kan worden, treft men veel aan langs beekjes en water loopen. Het is een dankbaar plantje, dat met een weinig verzorging en veel zon op een geschikte plaats op het eigen erf ook welig zal groeien.
De fraaie bloemen hebben lange uitstaande meeldraden, die aan de snorharen van een kat doen denken, waarom deze plant in het Maleisch dan ook koemis koetjing genoemd wordt.
De bladeren, die een paars gekleurden rand hebben en paarse nerven, zijn een gerenommeerd middel tegen nierlijden.
De stengels zijn vierkant.
Vermenigvuldiging geschiedt door stekken of zaden.
gebruikt bij:
88  Blaasaandoening als gevolg van kouvatten 
363  Eiwit in de urIne 
401  Galsteen 
1278  Middelen ter bevordering van het urineeren 
913  Niersteen. 
921  Nierziekte. 
978  Podagra 
1016  Rheumatiek 
1187  Suikerziekte 
1255  Urineeren met bloed 
1339  Waterzucht 
498  hoest 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
306p    Resah    Amomum dealbatum Roxb.    Zingiberaceae   
Beschrijving Een kruidachtige plant die wel drie meter hoog wordt en dan stengels heeft van 3 cm dik.
De vruchten waarvan zoowel roode als witte voorkomen worden rauw gegeten. Ook maakt men er wel manisans van. De rijpe zaden zijn welriekend.
gebruikt bij:
1208  Transpiratielucht 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
307p    Rewoeloe, waron    Abelmoschus moschatus Medik.    Malvaceae   
Beschrijving Een kruid, dat op Java in het wild beneden 650 m. zeehoogte wel langs de wegen voorkomt.
De zaden zijn onder den naam muskuszaad in den Europeeschen handel en worden ook in Indië gebruikt in verschillend inlandsche reukwerken, in boreh en in bedak. Het moet zelfs een goed middel zijn tegen rooden hond, omdat het de prikkelbaarheid van de zweetvaatjes vermindert.
gebruikt bij:
1030  Roode hond 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
308p    Roekem    Flacourtia rukam Zoll.&Mor.    Flacourtiaceae   
Beschrijving Een lage boom met vele doorns aan de takken en donkeroode sappige vruchten, die smaken als kruisbessen.
De vruchten zijn zeer gezond. Men maakt er gelei en stroop van. Die van de wildgroeiende variëteit zijn kleiner, zeer zuur en wrang.
gebruikt bij:
1163a  Stopmiddel 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
309p    Roempoet djarem    Desmodium triflorum (L.) DC.    Fabaceae-Faboideae (Leguminosae,Papilionaceae)   
Beschrijving Een tenger kruid, dat overal op Java op zonnig en grazig terein groeit vaak tussen het gras en door de inlanders dan ook als roempoet of soeket wordt aangeduid.
Een Nederlandsche naam voor dit plantje is zwarte klaver, wilde klaver of dwergklaver.
gebruikt bij:
201  Buikziekte bij volwassenen - Dunne afgang met bloed 
284  Diarhee of buikloop In hevige mate en meestal een voorbode van leverziekte 
317b  Dysenterie 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
310p    Saga,saga manis    Abrus precatorius L.    Fabaceae-Faboideae (Leguminosae,Papilionaceae)   
Beschrijving Een halfheester met dunne stengels.
De peulen bevatten glanzend gladde, roode zaden met zwarte vlekjes en worden paternosterboontjes genoemd.
Rauw zijn deze boontjes zeer giftig; gekookt echter geheel onschadelijk.
De inlandsche goudsmeden bereiden er een soort lijm uit, die ze bij het soldeeren gebruiken.
De gladde dunne blaadjes en de steeltjes smaken naar zoethout.
gebruikt bij:
10  21  Aambeien of haemorrhoiden 
83  Binnenkoorts 
164  Buikziekte bij kinderen - Geringe ontlasting met persingen 
202  Buikziekte bij volwassenen - Dunne afgang met bloed 
242  Buikziekten - Recept voor gedroogde kruiden 
232  234  Buikziekten bij volwassenen- door inwendige hitte 
512  Hoest (droge) 
506  Hoest bij kinderen 
599  Kindervoeding 
658  Koorts als gevolg van zweren in de ingewanden 
1057  Slijm 
1088  1089  Spruw (Indische) 
1116  Spruw - Hygiënische wenken en dieetvoorschriften 
1121  Spruw in den mond 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
311p    Saga pohon,saga oetan    Adenanthera pavonina L.    Fabaceae-Mimosoideae (Leguminosae,Mimosaceae)   
Beschrijving Deze boom, die evenals de voorgaande ook peulvruchten voortbrengt, heeft daarin echter geheel roode zaden en wordt daarom ook wel koraalboom genoemd.
Men slijpt deze zaden aan twee tegenoverliggende zijden een weinig plat en rijgt ze dan tot snoeren met de platte kanten tegen elkaar aan.
De bladeren van dezen boom zijn niet geneeskrachtig.
De zaden zijn den goudsmeden op dezelfde wijze dienstbaar.
De bast bevat een weinig zeepstof en wordt daarom wel gebruikt, om er het haar of de kleeren mede te wasschen.

item    Indon. naam    Ned. naam   
56s    Sago    zetmeel uit de sagopalm   
Beschrijving is het voedzame verkoelende meel, dat gewonnen wordt uit het merg van den remboeloeng
gebruikt bij:
333  Dysenterie 
1103  Spruw - Hygiënische wenken en dieetvoorschriften 
1163b  Stopmiddel 
1439  Zog (middelen ter opwekking van het) 
1446  Zoogen 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
312p    Salak    Salacca edulis Reinw.    Salacca zalacca (Gaertn) Voss. ex Vilm.    Arecaceae (Palmae)   
Beschrijving Een nagenoeg stamlooze, sterk uitstoelende palm met scherpe stekels langs de bladstelen.
Deze palm, die veel vocht en schaduw behoeft, wordt op Java veel aangekweekt meestal onder andere vruchtboomen.
De salakvruchten zijn donkerbruin van kleur en geschubd. De rijpe vruchten hebben zacht en zoet vruchtvleesch.
Menschen, die aan den endeldarm lijden of met haemorrhoiden sukkelen, zullen goed doen, geen salak te eten.
gebruikt bij:
380  Fondament (uitschieten van het) 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
313p    Salam    Syzigium polyanthum (Wight) Walp.    Eugenia polyantha Wight.    Myrtaceae   
Beschrijving Een groote boom, die op Java wildgroeiend voorkomt beneden 1400 m. zeehoogte en veel wordt aangeplant om de jonge bladeren, die gedroogd en - aan lidi's geregen - op de pasars worden verkocht.
In de Indische keuken vervangen deze bladeren het laurierblad.
De rijpe vruchtjes worden wel gegeten en zijn niet onsmakelijk.
De bast wordt als kleurstof gebruikt.
gebruikt bij:
1152  Stopmiddel 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
314p    Sambang darah    Excoecaria cochinchinensis Lour.    Euphorbiaceae   
Beschrijving Een sterk vertakt heestertje met kleine gele bloemen, dat veel in tuinen wordt aangetroffen.
De bladeren zijn bovenop groen en aan de onderzijde roodachtig van kleur.
De getah is zeer giftig.
De wortels kunnen gedroogd zeer lang worden bewaard zonder hun geneeskrachtige eigenschappen te verliezen.
Vermenigvuldiging geschiedt door stekken.
In Midden-Java noemt men dit heestertje ook wel remek daging.
gebruikt bij:
111  Bloedingen (inwendige) 
875  Miskraam 
1324  Vloeiingen als gevolg van venerische ziekte 
1322  Vloeiingen na de bevalling of bij miskraam 
1317  Vloeiingen 
118  bloedspuwing 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
315p    Sambang geteh,sarap    Hemigraphis alternata T. Anderson    Hemigraphis colorata Hall.    Acanthaceae   
Beschrijving Een liggend kruid, dat veel in het wild voorkomt en ook wel in tuinen langs de paden wordt aangetroffen.
De bladeren zijn rood-paars en de bloemen wit.
Volgens de inlanders moeten de bladeren bloedstelpende eigenschappen bezitten.
Het plantje wordt ook veel gebruikt bij het opmaken van grafkransen.
De javanen noemen het ook remek daging.
gebruikt bij:
132  Bloedzweer 
317i  Dysenterie 
1168  Storting na de bevalling 
1326  Vloeiingen in de wisseljaren 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
316p    Sambang tjolok    Aerva sanguinolenta Blume    Amaranthaceae   
Beschrijving Een kruid met roodachtige bladeren, dat vaak als sierplant wordt gekweekt en alleen door stekken te vermenigvuldigen is. De stengels zijn meestal vrij slap. De gekweekte exemplaren groeien. eenigszins heesterachtig op, wanneer de omstandigheden. gunstig zijn.
Wildgroeiend komt de plant niet voor, maar wordt wel zeer veel verwilderd aangetroffen.
gebruikt bij:
863  Menstruatie (ongeregelde en pijnlijke) 
1253  Urineeren met bloed 
1359  Witte vloed 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
317p    Sambilata    Andrographis paniculata (Burm.f.) Wall. ex Nees.    Acanthaceae   
Beschrijving Een laag, sterk vertakt kruid, dat van oudsher hij de Javanen de goede reputatie heeft een doeltreffend middel tegen giftige slangebeten te zijn.
Deze plant groeit in de warmte en vermenigvuldigt zich door zaad.
De bladeren zijn donkergroen en erg bitter. De bloemen zijn wit met zwart en zeer klein.
De bladeren zijn eetlustopwekkend.
Bij het vee doet men bladmoes op de wonden, wanneer er vrees bestaat voor bloedvergiftiging.
gebruikt bij:
68  69  Beet (vergiftige) 
105  Blindedarmontsteking 
123  Bloedvergiftiging 
352  Eetlust opwekkend middel 
605  Klem 
690  691  Koorts (verkoelende middelen bij) 
644  Koorts als gevolg van geinfecteerde wonden 
645  Koorts als gevolg van insectenbeten 
652  Koorts als gevolg van zweren in de ingewanden 
952  Oogziekte 
1035  1036  Schurft 
1187  Suikerziekte 
1230  1231  Typhus 
1467  Zwelling van been of voet 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
318p    Sambodja    Plumeria acuminata Aiton    Apocynaceae   
Beschrijving Een lage boom met krommen stam en sterk gebogen takken, die steeds op inlandsche begraafplaatsen wordt aangetroffen.
Er is een variëteit met witte en een met oranjeachtige bloemen.
Een aftreksel van den bast is waterafdrijvend en wordt aan paarden gegeven, wanneer deze, koliek hebben en niet kunnen urineeren.
gebruikt bij:
26  Abcessen 
150  Bubogezwellen 
302  Dorens 
445  Glasscherven en glassplinters 
587  Kiespijn 
1276  Middelen ter bevordering van het urineeren 
1070  Splinters in de huid 
1333  Waterzucht 
116  bloedspuwing 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
319p    Sana,sana kembang    Pterocarpus indicus Willd.    Fabaceae-Faboideae (Leguminosae,Papilionaceae)   
Beschrijving Een groote boom met welriekende bloemen, die verspreid voorkomt over den geheelen Archipel doch in West-java schaarsch is.
Men vindt hem veel aangeplant in tuinen en lanen beneden 800 m. zeehoogte.
Het roode sap is een bekend middel tegen buikloop en spruw.
gebruikt bij:
259  Diarhee of buikloop 
1082  Spruw (Indische) 
1118  Spruw in den mond 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
320p    Sana kling    Dalbergia latifolia Roxb.    Fabaceae-Faboideae (Leguminosae,Papilionaceae)   
Beschrijving Deze boom, die voorkomt in Midden- en in Oost-java levert het Java palissanderhout, dat zeer gewild is voor meubels en betimmeringen. Van
Makasser en Ambon wordt wortelhout van dezen boom uitgevoerd, waarvan men in Europa pijpen maakt en fineer voor de meubelindustrie.
In tegenstelling met de hiervoor genoemde is van dezen boom geen medicijnen gebruik bekend.

item    Indon. naam   
57s    Sangkal toelang   
Beschrijving Met dezen naam duiden de inlanders in Midden Java een plant aan die veel gelijkt op de kajoe oerip. Euphorbia tirucalli
De bladeren zijn echter donkergroen. Zoowel de getah als de bladeren zijn geneeskrachtig.
gebruikt bij:
1421  Wratten 
1387  wonden (kap-) 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
321p    Sangket    Basilicum polystachyon (L.) Moench    Moschosma polystachyum Benth    Lamiaceae (Labiatae)   
Beschrijving Een kruid met vierkanten stengel, voorkomend op braakliggende sawahs, drassig terein en langs waterkanten tot op 600 m. zeehoogte.
De sappen hebben een kalmeerende werking.
gebruikt bij:
478  Hartkloppingen 
564  565  Kalmeermiddelen 
649  Koorts als gevolg van overspanning 
894  Nawee-en 
1007  Rheumatiek 
1046  Slapeloosheid 
1172  1173  Stuipen 
1422  Zenuwachtige kinderen 
1428  Zenuwachtigheid 
1432  Zenuwhoofdpijn 
1434  Zenuwtoevallen 

item    Indon. naam    Ned. naam   
58s    Santen    klappermelk   
Beschrijving is het vocht, dat geperst wordt uit geraspt klappervleesch. De
Hollandsche naam is klappermelk. Zie verder bij Kalapa.
gebruikt bij:
780  Lintworm 
1089  Spruw (Indische) 

item    Indon. naam    Ned. naam   
59s    Saparantoe    pennen van Sindora sumatrana.   
Beschrijving heeten de stekelige platte pennen van de sindoer.
gebruikt bij:
274  Diarhee of buikloop 
1089  Spruw (Indische) 
1321  Vloeiingen na de bevalling of bij miskraam 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
322p    Sarangan    Castanea argentea (Blume) A. DC.    Fagaceae   
Beschrijving Een groote boom, die verbreid is over het Westelijk deel van den Archipel en ook in West- en Midden-java voorkomt.
Het hout is zeer gezocht.
De vruchten, die in smaak niet onderdoen voor de Europeesche tamme kastanje worden in het bosch verzameld en op de pasars verkocht.
Uitwendig zijn ze geel-bruin en met stekels bezet. De kernen worden gepoft of gekookt en zijn zeer voedzaam. Buiklijders mogen ze echter niet eten.
gebruikt bij:
1437  Zog (middelen ter opwekking van het) 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
323p    sawi    Brassica spec.    Brassicaceae   
Beschrijving Vele groentesoorten, botanisch aan elkaar verwant, doch in uiterlijk vaak zeer verschillend, komen als sawi ter markt.
Zoowel bij Europeanen als inlanders is de sawi zeer gewild. Uiterlijk gelijkt sawi vaak veel op andijvie en verschilt in smaak daarvan ook niet veel.
Sawi is zeer gezond en zuivert het lichaam door het verhoogen van de nierwerking.
Voor nierlijders echter, die last hebben van jeukerigen uitslag, is het beter, geen sawi te eten.
Hieronder volgen enkele der meest voorkomende sawi soorten.
gebruikt bij:
389  Gal (afdrijven van de) 
1259  Middelen ter bevordering van het urineeren 
910  Nierlijden 
1136  Steenpuisten 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
324p    Sawi hoema    Brassica juncea (L.) Czern.    Brassicaceae   
Beschrijving Dit is een variëteit met lange stengels en smalle bladeren. Deze ijle plant groeit in West-Java op sawahs en wordt alleen in het binnenland gegeten.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
325p    Sawi idjo    Brassica juncea (L.) Czern.    Brassicaceae   
Beschrijving Deze grootbladige variëteit van dezelfde plant smaakt eenigszins scherp, wordt in hoofdzaak gezouten gebruikt en is dan bestemd voor consumptie onder de Chineesche bevolking.
gebruikt bij:
1124  Spruw in den mond 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
326p    Sawi lemah    Rorippa heterophylla (Blume) Williams    Nasturtium indicum Dc.    Brassicaceae   
Beschrijving Een laag kruid, dat op vochtig bouwland en langs waterkanten voorkomt tot op 1300 m. zeehoogte.
gebruikt bij:
87  Blaasaandoening als gevolg van kouvatten 
97  Blaasziekte 
1267  Middelen ter bevordering van het urineeren 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
327p    Sawi poetih    Brassica juncea (L.) Czern.    Brassica rugosa Prain.    Brassicaceae   
Beschrijving Deze sawi wordt voor de Europeesche tafel het meest gekweekt. Het is een forsche plant met groote bladeren, die aan de onderzijde forsche nerven hebben.
gebruikt bij:
1446  Zoogen 

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
328p    Sawi tjina    Brassica napus L. var chinensis (L.) Schulz    Brassica chinensis L.    Brassicaceae   
Beschrijving Deze sawi - ook wel sawi poetih genoemd en te Batavia, waar ze voornamelijk verhandeld wordt, met den Chineeschen naam van petsai wordt aangeduid - is uitsluitend bestemd voor Chineesche consumptie.
Zaad wordt hier te lande niet gewonnen. Het wordt elk jaar uit China aangevoerd.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Familie   
329p    Sawo djawa    Manilkara kauki (L.) Dubard.    Sapotaceae   
Beschrijving Deze dikke vruchtboom, veelal gekroond en laag vertakt, treft men wildgroeiend aan op zandige stranden en wordt door de bevolking ook wel op de erven aangeplant.
Het hout is zeer gewild voor meubels, draaiwerk en gereedschap.
De vruchten, die roodbruin zijn en kleiner dan sawo manila, zijn op Java overal op de pasars te bekomen. Ze zijn vrij smakeloos. Inlandsche kinderen eten ze gaarne. Ze werken stoppend en kinderen, die last van koorts hebben, moeten ze niet eten.

item    Indon. naam    Latijnse naam    Naam in het boek    Familie   
330p    Sawo manila    Manilkara zapota (L) P.van Royen    Achras zapota L.    Sapotaceae   
Beschrijving Een kleine vruchtboom, die dicht vertakt is en veel getah bevat.
Deze boom groeit alleen in het warme laagland.
De smalle donkergroene bladeren zitten aan het einde van de takjes dicht opeen.
De vruchten zijn zoo groot als een eendenei, hebben een vaalbruine schil en zijn zoet van smaak. Ze bevatten meerdere zwarte, eenigszins afgeplatte pitten of zaden. De beste gekweekte variëteiten, die men vermenigvuldigt door tjangkokans, hebben vaak in het geheel geen pitten.
Tegen dat de Westmoesson intreedt, graaft men op een meter afstand rondom den stam een greppel van een meter breed en een halven meter diep. Deze vult men met allerlei afval, laat dit een paar weken open liggen en dekt het dan weder met aarde af. Dit is voor deze boomen de beste wijze van mesten.
De sawo betawi is wel de lekkerste variëteit Deze is helaas ongeschikt om over groote afstanden vervoerd te Worden.
Als vrucht, die niet in de onmiddelijke omgeving ter pasar kan worden gebracht kiest men daarom de sawo koelon.
Deze en de voorgaande zijn eirond.
Tot de betere soorten wordt ook gerekend de sawo madja.
De minst gewilde is wel de sawo apel, die platter van vorm is dan de andere.
Sawo manila mag niet te veel en zeker niet dagelijks worden gegeten Men krijgt er persingen van.
Binnen in de vrucht naast de zaden treft men vaak een of meer hoornige plaatjes aan. Dat is verharde getah, die in ieder geval verwijderd moet worden.
Voor buiklijders is sawo manila altijd nadeelig.
gebruikt bij:
698  Koortswerende middelen 
1163i  Stopmiddel 

eerste pagina begin pagina volgende pagina begin vorige pagina einde vorige pagina laatste pagina